Przedstawiamy specjalne wydanie „Krytyki Politycznej” przygotowane przez zespół kuratorski 7. Berlin Biennale. Ten numer jest relacją z procesu docierania do realnego działania w kulturze, do pragmatyzmu sztuki. Interesowało nas działanie artystów i kuratorów, powodujące widzialne efekty. Interesowały nas odpowiedzi, a nie stawianie pytań. Interesowały nas sytuacje, w których jesteśmy gotowi proponować rozwiązania i odpowiedzialnie je wdrażać. Nie interesował nas ani artystyczny immunitet, ani dystans do społeczeństwa. Uważamy, że polityka jest jedną z najbardziej złożonych i najtrudniejszych ludzkich aktywności. Szukaliśmy ludzi – artystów, działaczy, polityków – którzy za pomocą sztuki uprawiają substancjalną politykę. Democracia Real Ya!, Oburzeni, Ruch Occupy Wall Street, Ruch Miliona Węgrów na rzecz Wolności Prasy, ruchy protestacyjne w Rosji czy wreszcie polscy Obywatele Kultury – jesteśmy świadkami bezprecedensowych zmian w europejskiej i światowej polityce. Coraz ważniejsze są w niej ruchy społeczne, wściekłe na polityków odgrywających przed wyborcami medialny teatr i szukające nowych form politycznej aktywności. Co ciekawe, we wszystkie te ruchy zaangażowani są artyści – zmęczeni niepisanymi zakazami funkcjonującymi w świecie sztuki i pełni nadziei na prawdziwy udział w życiu społecznym. Oba te światy spotykają się wiosną w Berlinie na 7. Biennale Sztuki Współczesnej. Czy Biennale Współczesnej Polityki będzie najważniejszym wydarzeniem artystycznym 2012 roku? W numerze m.in. Yael Bartana, Jan Tomasz Gross, Jerzy Hausner, Renzo Martens, Antanas Mockus, Joanna Mytkowska, Marina Napruszkina, Pixadores, Sławomir Sierakowski. Przygotowanie numeru: Joanna Warsza, Artur Żmijewski.

Europa znalazła się na rozdrożu. Niestety nikt nie ma pomysłu, co z tym fantem począć. a tyleż przenikliwa, ile przygnębiająca diagnoza, którą najpełniej wykłada w specjalnym wydaniu „Krytyki Politycznej” niemiecki socjolog Wolfgang Streeck, pozostawia mało miejsca na optymizm. Nie skłaniają do niego również pojawiające się co jakiś czas pomysły na ratowanie sytuacji. Czy nasze problemy rozwiążą bezpośrednie wybory przewodniczącego Komisji albo ogólnoeuropejskie listy wyborcze do Parlamentu Europejskiego? Bardzo to wątpliwe, skoro realna władza decydowanie o kształcie dzisiejszej Europy systematycznie przesuwa się w kierunku ciał technokratycznych z Europejskim Bankiem Centralnym na czele. Prawie wszyscy zgadzają się, że „tak dalej być nie może”; szczegółowo piszą o tym w numerze choćby Claus Offe, Iwan Krastev czy Ulrich Beck. Jedyną nadzieją na zmianę obecnej konfiguracji są Niemcy. Zarazem trudno uwierzyć, że zwycięska po ostatnich wyborach w Niemczech Angela Merkel będzie chciała się w taki projekt mocno zaangażować. Co pozostaje w tej sytuacji? Praca organiczna na rzecz „uwspólnotowienia” ryzyka i długów, której uważnie przypatrywał się w Brukseli i Strasburgu Cezary Michalski. Praca wyobraźni, poszukiwanie nowych tożsamości i nowej polityczności, jakie proponuje nam Chantal Mouffe. Pesymizm intelektu i optymizm woli, do których wzywa Ulrike Guérot, orędowniczka wizji Rzeczpospolitej Europejskiej. Wszystko po to, aby nie skończyć jak nieszczęsny Stefan Zweig – z nostalgicznym wspomnieniem o europejskim projekcie jako zrujnowanym „świecie wczorajszym”. Poza częścią główną numeru polecamy również blok tekstów o dylematach modernizacji na peryferiach. Andrzej Mencwel czyta z tej perspektywy Jankesa na dworze króla Artura, Andrzej Walicki Borysa Kagarlickiego a Jakub Majmurek rozmawia z Aleksandrem Kiossevem, twórcą koncepcji samokolonizacji Europy Środkowo-Wschodniej.

Pierwszy film w dziejach kina przedstawiał robotników wychodzących z fabryki, a kino ze wszystkich dziedzin sztuki w największym chyba stopniu przypomina przemysł. W historii przemysłu filmowego odbija się historia kapitalizmu – o wiele silniej i dynamiczniej niż w historii rynku sztuki czy rynku księgarskiego. To właśnie kino pozostaje też najsilniejszą formą wizualnej świadomości epoki przemysłowej. W najnowszym numerze „Krytyki Politycznej” przyglądamy się wszystkim tym związkom kina i przemysłu: kinu jako przemysłowi, kinu jako wizualnej świadomości świata przemysłowego, kinu jako medium ukazującemu kulturową logikę fordyzmu i nowego reżimu produkcji, który fordyzm zastąpił. Przemianom modeli produkcji samego kina i temu, jak kino odbijało zmieniające się sposoby produkcji w ciągu ostatnich ponad stu lat historii. Teksty teoretyków i artystów zestawiamy z wypowiedziami samych filmowców. Jakub Majmurek i Agnieszka Wiśniewska rozmawiają z wieloma przedstawicielami polskiego przemysłu filmowego, reprezentującymi odmienne pozycje w polu produkcji filmowej – od dyrektor PISF Agnieszki Odorowicz, przez Małgorzatę Szumowską, Joannę Kos-Krauze Macieja Pisuka, po przedstawicieli skupiającego młodych filmowców Stowarzyszenia Film 1,2 i ludzi takich jak Łukasz Ronduda czy Janek Simon próbujących wejść do przemysłu filmowego ze świata sztuki współczesnej. Staramy się naszkicować mapę panujących w polskim filmie stosunków władzy i mechanizmów instytucjonalnych. Tekstom i wywiadom towarzyszy bogaty materiał wizualny. Wśród autorów m.in. Harun Farocki, Georges Didi-Huberman, Jakub Majmurek, Ewa Mazierska, Hito Steyerl. Poza głównym blokiem zastanawiamy się nad znaczeniem rosyjskiej sztuki protestu, Alek D. Epstein pokazuje związki takich artystów-aktywistów jak grupa Wojna czy Pussy Riot z rosyjską tradycją awangardową i jej społecznym odbiorem, a Artur Żmijewski rozmawia z autorem głośnych ostatnio performensów – Piotrem Pawlienskim. Prezentujemy też przemówienie wygłoszone przez Judith Butler z okazji wręczenie jej 11 września 2012 nagrody im. Adorna oraz obszerny esej Seyli Benhabib o najnowszej książce Butler poświęconej związkom judaizmu i syjonizmu. Jak zwykle, polecamy też kolejny odcinek dziennika Cezarego Michalskiego.

Chiny blisko? Do tej pory były dla Europy raczej tym, co najdalsze, najbardziej egzotyczne i obce. Dziś Chiny są blisko w jak najbardziej dosłownym sensie. Wystarczy przejść się do dowolnego sklepu i sprawdzić, gdzie wyprodukowano większość dostępnych w nim towarów. Pogrążającą się w kryzysie Europę mają ratować chińskie nadwyżki budżetowe, chiński kapitał z impetem godnym XIX-wiecznych europejskich kolonizatorów penetruje Afrykę w poszukiwaniu surowców naturalnych, gleby, paliw. Zebrane w numerze teksty próbują odebrać Chinom ich „chińskość”, spojrzeć na współczesność i najnowszą historię tego kraju jak na symptom ogólnych trendów. Wśród autorów m.in. Giovanni Arrighi, Wang Hui, Jane Hardy, Ai Weiwei. Poza tym Andrzej Leder pyta o zapomnianą polską rewolucję mocniejszą niż wszystkie rewolucje francuskie razem wzięte. Mariusz Sieniewicz przedstawia fragment swojej najnowszej powieści, drukujemy też po raz pierwszy po polsku wielką nadzieję węgierskiej prozy – Noemi Kiss. Przedstawiamy także dalsze losy Ruchu Oburzonych, który z Hiszpanii wychodzi nie tylko na całą Europę, ale i na Stany Zjednoczone czy Izrael. Kwestionariusz Żiżka wypełnia najbardziej znany obecnie włoski filozof – Gianni Vattimo.

Czy to wina natury, czy zasługa kultury – monogamia wciąż ma dobre notowania jako stan może trudny do utrzymania, ale pożądany. Monogamia jednak w symboliczny sposób wyróżnia jedną relację. Czy wielość takich relacji nie byłaby po prostu lepsza, ciekawsza, bardziej rozwijająca, tworząca gęstszą sieć społecznych powiązań? Czy w tak zwanych dobrych małżeństwach nie ma czegoś egoistycznego, aspołecznego? Poza tym kultura preferująca monogamię blokuje potencjał czułości i bliskości między ludźmi nie połączonymi więzami seksualnymi czy niespokrewnionymi. Mało uwagi poświęca rozmaitym wariantom przyjaźni, a to one mogą stanowić przyszłość i ostatnią ostoję spójności społecznej w skali mikro. Czy zatem monogamia jest w istotny sposób etycznie lepsza od innych form życia, czy jest wartością sama w sobie, bez spełnienia innych warunków? (Kinga Dunin)

W najnowszym numerze „Krytyki Politycznej” zajmujemy się miejscami transformacji. Miejsca transformacji nie tylko Europa Środkowo-Wschodnia przełomu lat 80. i 90. XX wieku. To dzisiejsze przestrzenie miejskie Kijowa, Berlina, Gdańska czy Warszawy, to Południowy Sudan, place hiszpańskich miast, ulice Mińska, Petersburga i Moskwy. To nasz stosunek do przedmiotów konsumpcji, pornografii i miejsce w światowym podziale pracy. Wśród autorów m.in. Boris Buden, Tomasz Fudala, Jane Hardy, Antonia Herrscher, William E. Jones, Borys Kagarlicki, Gleb Pawłowski. Poza tym znany amerykański filozof polityki, Michael Walzer odpowiada Sławomirowi Sierakowskiemu na pytanie, czy demokratyczny polityk może zachować czyste ręce i jaką powinien ponieść odpowiedzialność, gdy ubrudzi je sobie choćby torturami. Publikujemy początek niedokończonej powieści Ignacego Karpowicza. Przedstawiamy też hiszpański Ruch 15 Maja. Lonia Nikołajew z artystycznej grupy Wojna opowiada o politycznych represjach w Rosji, a Marina Napruszkina rysuje komiks o sytuacji społeczno-politycznej na Białorusi. Tamsyn Challenger opowiada o projekcie 400 kobiet, poświęconym kobietom zamordowanym w Ciudad Juarez, Wojtek Ziemilski prezentuje różne Okoliczności, Beata Stasińska odpowiada na kwestionariusz Żiżka a Tomasz Piątek tłumaczy na polski Gowina i Arłukowicza. Oczywiście Cezary Michalski kontynuuje swój Dziennik.