Kwartalnik, 2015-
Wcześniejsza częstotliwość:
Nieregularnie, 1985-2001, Dwumiesięcznik, 2002-2014
[19]85, 1-.
Nr 1 (208) / 2021. PIENIĄDZ JAKO DOBRO PUBLICZNE (Marcin Czachor): Ekonomiczna ortodoksja, która co najmniej od połowy lat 70. XX wieku pisała podręczniki do nauki makroekonomii, tworzyła programy gospodarcze rządów i układała zalecenia dla krajów rozwijających się (w tym Polski okresu transformacji), straciła swoją uprzywilejowaną pozycję i znajduje się dziś w głębokim kryzysie. Rozczarowanie ekonomią głównego nurtu sprzyja odnowieniu zainteresowania zmarginalizowanymi dotychczas programami badawczymi, to jest różnymi szkołami heterodoksyjnymi. Zdecydowanie najbardziej przenikliwa krytyka jest formułowana przez postkeynesizm, a zwłaszcza jego radykalny nurt zwany nowoczesną teorią monetarną (MMT). Ostrze krytyki MMT wymierzone jest w samo serce ekonomicznej ortodoksji – w teorię pieniądza, bez której cały ten intelektualny gmach wali się jak domek z kart. Dzięki MMT zaczynamy spostrzegać, że pieniądz i system finansowy nie muszą być tylko narzędziami dyscyplinowania co bardziej śmiałych reform społecznych i polityk gospodarczych. Wprost przeciwnie, właściwe zrozumienie mechanizmu kreacji pieniądza, jego charakteru i społecznej natury może mieć potężny emancypacyjny charakter. MMT pozwala na zrozumienie funkcjonowania jednego z najważniejszych dóbr publicznych (programowo niedocenianego przez lewicę), czyli współczesnej infrastruktury monetarnej. To zaś stanowi punkt wyjścia nie tylko do umiarkowanych reform i nieco bardziej śmiałej polityki fiskalnej, ale również do bardziej radykalnych zmian społeczno-ekonomicznych, niekoniecznie mieszczących się w kapitalistycznych stosunkach produkcji. SPIS TREŚCI: Bicie monet w poezji archaicznej. Uwagi o narodzinach greckiego pieniądza / Jan Skarbek-Kazanecki ; Powstanie pieniądza i społeczeństwa klasowego: pisma Johna F. Henry’ego / Alla Semenova, L. Randall Wray (tłumaczenie: Iwona Ostrowska) ; Dwie teorie pieniądza w twórczości Karla Polanyiego / Maciej Kassner ; Teoria pieniądza to pięta achillesowa ekonomicznej ortodoksji / rozmowa Marcina Czachora z Louisem-Phillippe’em Rochonem ; MMT: Ekonomia postawiona na głowie? / Gracjan R. Bachurewicz ; Stary Hegel i nowy socjalizm rynkowy. MMT w perspektywie radykalnego reformizmu / Damian Winczewski ; Alterka – pieniądz czy dar? Projekt pieniądza społecznego / Marlena Rycombel ; Poza pełne zatrudnienie: pracodawca ostatniej szansy jako instytucja umożliwiająca zmianę / Pavlina R. Tcherneva (tłumaczenie: Joanna Bednarek) ; P-T-P / Tomasz Bąk ; Van Morrison: mistyka jasnej strony życia? / Andrzej Dorobek ; Wskrzeszanie gleby / Kate Brown (tłumaczenie: Iwona Ostrowska) ; Polonia, powstańcza tradycja i hip-hop / Izabela Morska ; Polska. ••• [Na kafelkach bruku…] / Agata Celejewska ; Chleba, pracy, tamponów. Demiurg. Nibylandia / Martyna Kamińska ; Seks jako problem / Cezary Rudnicki ; Pisanie jako anachoreza. Przypadek Waldemara Bawołka / Jacek Bielawa ; Nieocenne nienazywanie / rozmowa Elżbiety Smoleńskiej z Hanką Grupińską ; Jedzenie z działki / Anna Cieplak ; Żywa moneta, czyli pieniądze i ciała / Agata Araszkiewicz.
Nr 3 (210) / 2021. SONG STUDIES (Paweł Tański): „Song studies” zachęcają do dokładnego uwzględnienia „języka” sztuki piosenki w określonych historycznie i przestrzennie ugruntowanych kontekstach; traktowania poważnie, a nie lekceważenia społecznej dynamiki gustu i dystynkcji oraz do osadzenia tej sztuki w określonych konwencjach komunikacyjnych, ekonomicznych i instytucjonalnych; badania „języka” songów jako ucieleśnionego materialnego zjawiska. W tej dziedzinie wydarzyło się coś istotnego: piosenki stały się pełnoprawnym elementem badań uniwersyteckich. Najwyższy czas, aby przestać traktować songi jako nieślubne dziecko muzyki i literatury w dyscyplinach akademickich oraz uznać je za paradygmatyczną formę sztuki w kulturze nowoczesnej i krytycznie przewartościować wszystkie te piosenki, którymi żyjemy. TA STRASZNA FRANCJA (Krzysztof Hoffmann): Francja okropna? Francja potworna? Francja skandalizująca? Wydawałoby się, że znamy już te śpiewki, że po tym, co wyczytaliśmy i zobaczyliśmy we francuskim wieku XX (i wcześniej), reszta może być tylko stereotypem, echem echa. Po części jest, ale to nie powód, abyśmy przestali przyglądać się krajowi, w którym krzyżują się wielka tradycja (i jej mit), współczesne problemy (jak #MeToo) i smak do grzesznej tajemnicy (mystère). Bo naprawdę straszne rzeczy zdarzają się wtedy, gdy przestajemy patrzeć. Dlatego o francuskim #MeToo i pedofilii pisze Piotr Seweryn Rosół. Anna Pamuła opisuje działalność Florence Aubenas, nieznanej w Polsce wybitnej reporterki. Blok domykają dwa eseje autorstwa Zofii Małysy-Janczy i Alicji Chwieduk poświęcone pisarzowi, w którym czasem więcej moralizatora niż skandalisty – Michelowi Houellebecqowi. SPIS TREŚCI: „La Cantologie”, czyli francuska szkoła badań nad piosenką (i jej potencjalne polskie implikacje) / Małgorzata Gamrat ; Tekściarz czy poeta piosenki? Strukturalny podział dzieł sztuki i ich twórców / Karolina Czajkowska ; Bob Dylan: między popkulturowym arywizmem a postmodernistyczną autokreacją / Andrzej Dorobek ; „Sound of her name”. Interpretacja tekstów piosenek z debiutanckiej płyty Door, Door Nicka Cave’a z zespołem The Boys Next Door / Paweł Tański ; „Dublin in the rain is mine” – tożsamość i (prze)tworzona tradycja w piosence Big Fontaines D.C. / Monika Konert-Panek, Mariusz Gradowski ; Studium piosenki bluesowej – ewolucja artystyczna tandemu Nalepa–Loebl / Wojciech Kwieciński ; CHE-go chcesz od nas, Panie? Opowieści biblijne w piosenkach Lao Che / Kamila Czaja ; Sztuka opowiadania nie-zwyczajnych historii, czyli rzeczywistość w krzywym zwierciadle tekstów Jarosława Janiszewskiego / Marek Kurkiewicz ; „Takie prościuteńkie słowa”? Piosenka jako performans na przykładzie Jeszcze w zielone gramy Wojciecha Młynarskiego / Michał Łukowicz ; Protest song 2020 / Krzysztof Gajda ; Słuchajcie, na nas nie liczcie! Czyli rozpadła się Jugosławia, ale nie rock’n’roll / Natalia Nowinska-Antoniewicz ; Monika Brodka i Bolesław Leśmian – przestrzeń spotkania / Hanna Ratuszna ; Gniew nie rozpływa sie w powietrzu / Monika Glosowitz, Weronika Szwebs ; Buduar (monolog) / Isaac Bashevis Singer ; Matematyk / Isaac Bashevis Singer ; Nocą tak głośno grali / Maciej Kaczmarski ; zawężone pole widzenia | pamięć fotograficzna | ostatnie dni roku | ostatnia prosta / Zofia Bałdyga ; Francuzi w poszukiwaniu kłopotliwego czasu przyzwolenia. Literatura | Pedofilia | Rewolucja / Piotr Seweryn Rosół ; Strazniczka Francji B. / Anna Pamuła ; Michel Houellebecq – diagnosta i pacjent. Prześwietlanie rzeczywistości / Zofia Małysa-Janczy ; Czego się boisz? Wstręt w prozie Michela Houellebecqa / Alicja Chwieduk ; Dzieło sztuki w epoce sieciowej prezentacji / Ryszard W. Kluszczynski ; Rzecz o banalności Heideggera / Janusz Majcherek ; „Polski” południowy Londyn. Muzyczna podróz w czasie (1977–2021) / Andrzej Świdziński ; Katastrofa ekologiczna i poszukiwanie języka. Na marginesach „O czasie i wodzie” Andriego Snæra Magnasona / Dagmara Tomczyk ; This is not a love song / Agata Araszkiewicz ; Kołysanki jak zaklęcia / Anna Pamuła.
Nr 4 (211) / 2021. PRZEMOC W KULTURZE (Piotr Dobrowolski): Informacje o przypadkach przemocy, molestowania i innych niegodnych zachowaniach w środowisku kultury są we współczesnej Polsce źródłem nadziei dla wielu osób spotykających się z podobnymi praktykami. Wreszcie głośno mówi się o tym, co zbyt długo było przemilczane. Nadal jednak nie udało się nam wypracować skutecznych mechanizmów zapobiegania nadużyciom, chroniących ofiary oraz dających nadzieję na sprawiedliwość i zadośćuczynienie. POLSKOŚĆ NA KOZETCE (Aleksandra Krukowska, Maciej Duda): Dzięki zamieszczonym w tym bloku tekstom staliśmy się obiektami refleksji, odsłoniliśmy siebie, własne obserwacje i projekcje. Mówimy i piszemy o sobie, ale w zapisanych konceptach, myślach, sytuacjach, w kształtujących je emocjach i lękach przejrzeć może się każda czytelniczka i każdy czytelnik. PRAKTYKI I PRAKTYCZNOŚCI HUMANISTYKI (Aleksandra Skowrońska, Przemysław Degórski): Humanistyka jest w procesie ciągłej aktualizacji, rozbudowuje się poprzez dostrzeganie pomijanych dotychczas obszarów badawczych i korzystanie z niezachodnich modeli wytwarzania wiedzy. Jednocześnie coraz częściej zwraca się ku przeróżnym formom materii i cielesności, dzięki czemu manifestuje własne działanie w praktyce. SPIS TREŚCI: Przemoc w kulturze - edytorial / Piotr Dobrowolski ; Głuchy telefon / Jagoda Witkowska ; Nie gódź się / Martyna Dębowska ; Czas na działania naprawcze / Dorota Grobelna ; Polskość na kozetce – edytorial / Aleksandra Krukowska, Maciej Duda ; System pod presją / Piotr Dobrowolski, Agata Adamiecka-Sitek, Agnieszka Jakimiak, Marta Keil ; Zachwiany ekosystem. U źródeł przemocy w polskim teatrze / Agata Siwiak ; Instytucja kultury jako źródło cierpień. Autoetnografia przemocy strukturalnej / Miłosz Markiewicz ; Przemoc miękka / Waldemar Rapior ; Związki zawodowe i stowarzyszenia twórcze w polskim teatrze. Rekonesans / Aneta Głowacka, Dorota Fox ; Kilka uwag o krytyce instytucjonalnej, równości i równorzędności / Jacek Wachowski ; Rozmowa w czasie zarazy / Marta Andrzejewska-Ratajczak, Katarzyna Chałupa, Maciej Paschke, Katarzyna Poniatowska-Leszczynska, Maciej Duda ; Przeciw Prawu Ojca. Próba ucieczki z psychoanalitycznej wieży Babel / Agnieszka Sobolewska ; Filmowa kozetka / Katarzyna Taras ; Przestrzeń psychiatrycznego eksperymentu. Relacja teorii psychiatrii i architektury / Malwina Malinowska ; „Urodzeni z defektem polskości”, czyli Przedwiośnie na kozetce / Katarzyna Kurza ; Ciemne i jasne. Tożsamościowe zmagania straumatyzowanych bohaterek Joanny Bator / Maciej Duda ; Zawiodłam. Monolog (może być) sceniczny / Inga Iwasiów ; Praktyki i praktyczności humanistyki – edytorial / Aleksandra Skowrońska, Przemysław Degórski ; Umykająca radioaktywność. O skażonych ekosystemach i naukowych, splątanych opowieściach / Aleksandra Brylska ; Performatywność sztuk walki: jak agresja zaczyna mieć znaczenie / Bartosz Mroczkowski ; Co z ta sprawczością? Material turn w studiach nad dzieciństwem / Maja Brzozowska-Brywczyńska ; Rola spekulacji w wytwarzaniu wiedzy odnoszącej się do kryzysu klimatycznego. Przykład dwóch interaktywnych platform cyfrowych / Oliwia Olesiejuk ; Gańba. O afektywnej polityce oddychania / Monika Glosowitz ; Wiedza po Człowieku. Ku nowym praktykom dyskursywnym i postludzkiej pluniversitas / Miłosz Markiewicz, Arkadiusz Półtorak ; Pomieszanie języków w obcowaniu dorosłych z dzieckiem. Mowa czułości i pożądania / Sándor Ferenczi ; Rasa – klasa – gender / Cornelia Klinger ; Czym jest teoria w społecznej teorii queer? / Jacek Kochanowski ; Feminizm nie-transfobiczny / Agata Araszkiewicz ; Cały świat na terapii / Anna Pamuła ; Jak wyjść z pokoju? / Anna Cieplak ; Biogramy.
Nr 1 (212) / 2022. PLASTYCZNE MITOLOGIE JOLANTY BRACH-CZAINY (Lucyna Marzec, Agnieszka Wolny-Hamkało): Plastyczne, międzygatunkowe eseje ze „Szczelin istnienia” i „Błon umysłu” Jolanty Brach-Czainy (1937–2021) są tekstami formacyjnymi dla feministek, filozofek, badaczy i badaczek codzienności, artystów i artystek oraz czytelników i czytelniczek poszukujących sensów i znaczeń we współczesnym świecie. Pojęcia-metafory zaczerpnięte z jej tekstów, takie jak krzątactwo, niepozorność, wniknięcie, szczelina, błony umysłu, mięsność – opisują stany indywidualne, jednak okazują się one ważne także dla opisu doświadczeń zbiorowych. Wizualizacja „mapy myśli” Brach-Czainy musiałaby objąć szerokie pasmo rzeczywistości, przenika bowiem cały świat: rozplenia się i dywersyfikuje w pojedynczych działaniach i interpretacjach. Jednocześnie sięga do rozmaitych tradycji i tekstów kultury. Kluczowy dla Brach-Czainy gest dzielenia się i udostępniania (myśli, pytań, koncepcji, ale też doświadczeń egzystencjalnych wpisanych w biografię) afirmuje „zwykłego człowieka” i wielowymiarowość jego „szarego życia”. Zarazem przenika jakby od wewnątrz i przekształca, bo wywrotowość – w niezwykle eleganckim wydaniu – jest jednym z bardziej wyrazistych wektorów tego projektu. Progresywność tekstów Brach-Czainy polegała na przekraczaniu granic gatunków, przemycaniu metafor do świata nauki i narzędzi naukowych do obszarów literackich. A także na wychwytywaniu z „biegu potoczności” zdarzeń i dostrzeganiu „natarczywej ulotności tła”; wreszcie na dowartościowaniu praktyki i doświadczenia w filozofii. „Stan otwarcia”, o którym pisała filozofka, towarzyszył jej podczas badań i pracy twórczej. CZAS TROSKI (Barbara Brzezicka): Trwająca od dwóch lat pandemia pozwoliła wydobyć problemy i potrzeby, które wcześniej oczywiście istniały, jednak pozostawały w cieniu, poza głównym nurtem. Jednym z takich tematów jest troska, która coraz częściej pojawia się w debacie publicznej – zarówno w sensie dosłownego troszczenia się o innych (a także o siebie), jak i pewnej postawy wobec świata, namysłu nad miejscem troski w naszym porządku społecznym, w kulturze, w relacjach. Troska to też refleksja nad szeroko rozumianą słabością, której wiele z nas doświadcza w obliczu choroby czy też problemów i kryzysów, wobec których czujemy się bezsilne. SPIS TREŚCI: O narracji szczelinowo-błonowej. Lekcje pisania na podstawie Jolanty Brach-Czainy / Inga Iwasiów ; Filozofia niemożliwa. Jolanta Brach-Czaina, akademia i dół materialno-cielesny / Katarzyna Przyłuska-Urbanowicz ; S./N. (Próba autoetnograficznej lektury eseju Jolanty Brach-Czainy) / Anita Jarzyna ; Wymykanie. O pisarstwie Jolanty Brach-Czainy / Joanna Bednarek, Kinga Dłużewska, Sylwia Głuszak, Beata Gula, Aleksandra Korczak, Joanna Łańcucka, Lucyna Marzec, Joanna Mueller, Agnieszka Wolny-Hamkało ; Z czego wynika niemoc i brak sprawczości? Jolanta Brach-Czaina spogląda na Chantal Akerman / Jan Biedny ; Codzienność rozszerzona w poezji Jane Hirshfield i esejach Jolanty Brach-Czainy / Joanna Roszak ; Potrzeba łączenia, potrzeba zmiany. Piramida zwierząt Anny Królikiewicz w perspektywie filozofii Jolanty Brach-Czainy / Dorota Koczanowicz, Anna Kwapisz ; Filozofia w edukacji wizualnej: Błony umysłu jako ćwiczenie z fotografii / Marianna Michałowska ; Wokół Etosu nowej sztuki Jolanty Brach-Czainy / Anna Łazar ; Szczeliny wirtualnego „istnienia” / Robert Dobrowolski ; Krzątaniny z Jolantą Brach-Czainą / Anna Płotnicka ; Drobna dramatyczność utraty / Marzanna Morozewicz ; Wrzos / Anna Marchewka ; Czaso-troski / Bogna Halska-Pionka ; „Całe życie będę się uczył żyć z jakąś niechcianą chimerą?”. Próba psychoterapeutycznego zrozumienia podmiotu wpisanego w auto- i biografie Jerzego Pilcha / Maciej Duda ; Prawda jest formą otwartą. W prześwicie istnienia staje się świat / Karolina Jaklewicz ; Filozoficzne sensy troski / Barbara Brzezicka ; Care we francuskiej przestrzeni kulturowej: w poszukiwaniu słowa i związków z pielęgniarstwem / Arkadiusz Koselak-Maréchal ; Troska nauczania / Piotr Zamojski ; Od zależności do sieci relacji społecznych. Kultura włączająca / Magdalena Popławska ; Uwaga, ratuj się kto może! O tłumach, panice i trosce o innych / Tomasz Besta ; Troska to też walka / Barbara Brzezicka, Joanna Grzymała-Moszczyńska, Natalia Sarata ; Republikańska wspólnota troski i cnoty Maksymiliana Robespierre’a / Marek Mosakowski ; Po-etyka przekładu, czyli co animuje przekład poezji współczesnej? / Mark Tardi ; My crush doesn’t like me / Włącz sobie do tego 8 hours of melancholic soviet synthvawe. Mąż w 80. Róża / Michalina Cendrowska ; Kraina glin nawianych. Kostka. Wskakuje do brzucha srebrnej ryby. Tonka beans / Mateusz Gajda ; Mitologia wiśni / Agata Araszkiewicz ; Od krzątactwa do radykalnej empatii / Anna Cieplak ; Poziom zajętości miejsc / Jakub Kornhauser ; Biogramy.
Nr 2 (213) / 2022. DZIEWCZYŃSTWO I DZIEWCZYŃSKOŚĆ (Katarzyna Nadana-Sokołowska, Monika Rudaś-Grodzka): Dziewczyny! Jesteście w każdej źrenicy. Z Wami buja się na huśtawce cały świat. A z nim Wasze piekło i niebo. I Wasza starożytna historia: która jedną z Was uczyniła władczynie podziemi, i towarzyszki Erynii. Znamy Waszą złość. Znamy też Waszą czułość wobec naszej planety. Dziewczyństwo jest aktywizmem, emancypacją i buntem, ruchem ku wspólnocie i wobec społeczeństwa. To rodzaj zdecydowanego, samowolnego wejścia w świat, często walka o siebie. Dziewczyńskość jest kondycją o nieustabilizowanych cechach, serią egzystencjalnych doświadczeń, zwrotem ku sobie i do niewiadomej głębi. To szczególna umiejętność niebycia, rozkosz znikania, pozbawiania twardych przedmiotów ostrych kantów, ale i demonizmu, czyli odkrywania w sobie możliwości eksplorowania świata nieludzkiego, mniejszego, peryferyjnego, niewyrażonego w słowach. Łatwość dogadywania się z lwami i sikorkami na balkonie, przyjemność rozpływania się w powietrzu, podatność na zranienie i nieumiejętność chronienia siebie. Dziewczyństwo i dziewczyńskość uzupełniają się na zasadzie przeciwieństw, często tworzą niemal idealną parę, na co dzień nawzajem się napędzają. Splot dziewczyńskości i dziewczyństwa wyzwala wyobraźnię, tęsknotę, ale i wewnętrzne rozrachunki. To ciągła i fascynująca rozmowa ze sobą. My tak widzimy dziewczyństwo i dziewczyńskość, tworząc ad hoc definicje i dopełniając te, które już zadomowiły się w dyskursie. Widzimy w grze elementów dziewczyńskości z dziewczyństwem doświadczenie pełni, które z wejściem w dorosłość często gdzieś umyka. Ale nigdy nie znika, daje o sobie znać do końca życia. SPIS TREŚCI: Manifesty dziewczyńskości: wyniki konkursu / Antonina Bilewska-Kozłowska, Zuzanna Nicowska, Carmen Keelman, Wanda Arkuszewska, Zofia Perlik, Zuzanna Wasilewska, Anna Bazan, Ula Duraj, Marianna Kudelska, Maja Raval ; Piekło-niebo dziewczyńskości / Monika Rudaś-Grodzka ; Dziewczyńskie „pomiędzy” Marysi Kawczak i Laury Palmer / Weronika Rychta ; Pippi, Annika i Nini – trzy figury dziewczyńskości / Beata Mytych-Forajter ; Koszmarne dziewczynki. Dziewczęce transgresje w klasyce literatury dla dzieci / Anna Maria Czernow ; Dziewczyńska wyobraźnia jako „osobliwa siła bezsilnych” / Alicja Urbanik-Kopeć ; Gniew „Wściekłej Henryki” i dziewczyński bunt w listach do redakcji „Filipinki” (1957–1989) / Katarzyna Stańczak-Wiślicz ; Bardzo mała apokalipsa. Destrukcyjne fantazmaty gniewnych dziewczynek / Joanna Frużyńska ; Edukacja sensualna: Lato Adeli Agnieszki Wolny-Hamkało / Agnieszka Kocznur ; Kampowa podmiotka w świecie fenomenów i przedmiotów retroaktywnych (na podstawie Alicji w Krainie Czarów ) / Agnieszka Wolny-Hamkało ; Dziewczyny do przodu. Mów. Kolaże / Sylwia Chutnik ; Smutne Dziewczyny w walce o własną podmiotowość / Krystyna Kazanecka ; Prawo do inności i protodziewczyńskość – Jo March i Anne Shirley w perspektywie girlhood studies / Michalina Wesołowska ; Od milczącej do rewolucjonistki. Księżniczki Disneya i Katniss Everdeen jako aktywne nastolatki / Karolina Gierszewska ; O dziewczyńskości wiedźmy na podstawie Szkoły czarownic / Anouk Herman ; Wstydliwa pamięć Annie Ernaux / Magdalena Lange-Henszke ; NYXEM SM Content Creators of the New World Disorder / Laura Radzewicz ; Wielkie miękkie wilki. Używanie. Prawa przestrzeni miejskiej. Czego obawia się pisząca te słowa / Katarzyna Gondek ; Bardzo złe haiku. Henry. Nie-Henry. Historia z morałem w dwóch złych haiku opowiedziana / Henry Aldridge-Cartwright ; Na szufelce / Katarzyna Kuczyńska-Koschany rozmawia zdalnie z Janem Gondowiczem ; Fantom, czyli rzeczywistość tego, co kobiece / Joanna Bednarek ; Więcej przyjemności, mniej pryncypiów / Iwona Misiak ; Dziewczyńskie Centrum Mocy / Agata Araszkiewicz ; Ciało dziewczyny vs. minister i Meta / Anna Cieplak ; Permanent Vacation / Jakub Kornhauser.
Nr 3 (214) / 2022. PRAWA I UCZUCIA RELIGIJNE (Joanna B. Bednarek, Przemysław Czapliński): Tytuł bloku nieprzypadkowo kojarzy się z artykułem 196 Kodeksu karnego – zapisem coraz częściej obecnym w przestrzeni społecznej, a zarazem dla niej kłopotliwym. Artykuł 196 k.k. służy bowiem pacyfikowaniu sfery publicznej. Przy jego użyciu zastrasza się aktywistki i artystów, a osoby sprawujące opiekę nad instytucjami publicznymi nakłania do stosowania nieformalnej cenzury prewencyjnej. Zarazem artykuł ten podważa Konstytucję i służy kwestionowaniu praw przez nią gwarantowanych: wolności wypowiedzi (art. 54) i wolności twórczości artystycznej (art. 73). Za jego sprawą wojna polsko-polska przybiera postać wojny wypowiedzianej konstytucji przez kodeks karny. Artykuł 196 k.k. nie jest jednak jedynym narzędziem służącym do rozmywania granic, jakie powinny oddzielać władzę świecką od kościelnej. Współistnieje z innymi prawami i przywilejami Kościoła – komisjami majątkowymi, religią wprowadzoną do nauczania szkolnego, zaostrzonym prawem antyaborcyjnym, krzyżami w urzędach i szkołach, oficjalnym uczestnictwem najwyższych urzędników państwowych w mszach katolickich, rozlicznymi dotacjami państwowymi przekazywanymi katolickim organizacjom. Wszystkie one składają się na instytucjonalne, formalne, prawne i propagandowe wsparcie Kościoła przez władze państwowe. Na to właśnie wskazuje liczba mnoga w tytule bloku – że nie o sam artykuł 196 k.k. chodzi, lecz o faktyczny ustrój państwa polskiego, który określany bywa mianem „demokracja nieświecka”. KOLONIALNE UWIEDZENIA - WSPÓŁCZESNE PODRÓŻE (Wojciech Hamerski): Ruch nie jest niewinny – wybierając się w drogę, powinniśmy o tym pamiętać. Nie istnieją przyczyny, cele, okoliczności czy technologie przemieszczania się zdolne wyprowadzić podróżującego poza opłotki ideologii. Postkolonialna wrażliwość, z której pierwszą lekcję przeprowadził pół wieku temu Edward Said, pozwala spojrzeć z krytycznym dystansem na teksty dawne. Jednocześnie stanowi ona cenne wyposażenie obserwatora współczesnych „reżimów mobilności”, które produkują wartości: „gloryfikacja i kryminalizacja tych, którzy się przemieszczają, dokonuje się jednocześnie”. Jak na dłoni widać to w PRL-owskich relacjach z podróży do Indii, w których podwójna gra z kolonializmem – odrzucanym, choć zarazem uwodzącym – prowadzi do ustanowienia polskości jako kategorii ideologicznej i moralnej. W prezentowanym bloku przemieszczają się nie tylko turyści i podróżnicy, ale również współcześni uchodźcy oraz wolontariusze. Autorzy analizują rzeczywistość in statu nascendi, próbując wyjść „poza binarny podział my–oni, pomagający–ofiary”. Umożliwia to, z jednej strony, przeprowadzenie dekonstrukcji wolontariackiego altruizmu, z drugiej odsłania kwestionowaną, a przecież realną sprawczość oddolnych ruchów polegającą na wytwarzaniu relacji i więzi. SPIS TREŚCI: Państwo uwikłane w swój Kościół. Czy Polska powojenna była kiedykolwiek świecka w sensie społecznym? / Tomasz Polak ; Czerwiec 1989. Jan Józef Lipski i fundamenty demokracji nieświeckiej / Marcin Kościelniak ; Dziś nie zapadłby wyrok uniewinniający / z Dorotą Nieznalską rozmawiają Joanna B. Bednarek i Przemysław Czapliński ; Wyrok jak kazanie. Specyfika stosowania artykułu 196 Kodeksu karnego a sprawa „Tęczowej Matki Boskiej” / Jakub Dąbrowski ; Niekatartyczne. Prawa i uczucia religijne w polskim reportażu / Joanna B. Bednarek ; Bóg stoi przed drzwiami Kościoła / Jarosław Makowski ; Wszystko dookoła, a potem ja / z Krystyną Miłobędzką rozmawia Krzysztof Hoffmann ; Przyrost strąceń. Brak wyładowań / Maciej Melecki ; Lepkie klamki. Nasza ukochana subtelność. Afgan. Widzenia / Grzegorz Wróblewski ; Reżimy mobilności w postkolonialnym świecie: turyści, migranci, uchodźcy / Natalia Bloch ; Kolonialne uwiedzenie w dobie PRL-u. Przyczynek do problematyki podróżopisarstwa / Anna Wieczorkiewicz ; O wzajemnych potrzebach – próba dekolonizacji aktywizmu / Robert Rydzewski ; Podróże wewnętrzne, ponadgraniczna solidarność. Oddolne inicjatywy prouchodźcze i sprawczość współdziałania / Waldemar Rapior ; Niby domek, niby kapliczka: Sienkiewicz i Conrad patrzą na Afrykę / Maciej Malicki ; Niespełniony Paryż Wilhelma Macha i Andrzeja Bobkowskiego / Adriana Kovacheva ; Pytania o po-etykę praktyk biograficznych / Aleksandra Grzemska ; O monumentalnej biografistyce i jej języku – na marginesie utworów Benjamina Mosera i Agnieszki Gajewskiej / Sebastian Urbaniak ; Ukraina jako wyzwanie myślenia dekolonialnego / Agata Araszkiewicz ; Raport ze skolonizowanej huty / Anna Cieplak ; Bocznym torem / Jakub Kornhauser ; Tomasz Grupiński (1950–2022) / Rafał Grupiński.
Nr 4 (215) / 2022. WYPOWIEDZIEĆ IMPERIUM (Katarzyna Trzeciak): Wraz z inwazją Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku na sile przybrały próby poszukiwania formuły dla opisania przeszłości i teraźniejszości kultury rosyjskiej. Intelektualiści i intelektualistki (głównie zachodniej i środkowej) Europy podsuwali często opozycyjne wobec siebie strategie: wymazywania dziedzictwa imperium rosyjskiego bądź poszukiwania innej, nieimperialnej Rosji. Nie brakowało również głosów przekonujących, że historię (w tym także historię kultury i literatury) Rosji przepisywać i wypowiadać trzeba w perspektywie postkolonialnej. Tytuł „Wypowiedzieć imperium” czerpie z dwuznaczności „wypowiedzenia”: jako językowego wyrażenia, ale i zarazem wymówienia zależności od imperium. Trzy głosy składające się na blok – ukraiński, białoruski i polski – odmiennie wypowiadają imperialne konstrukty (kultury, historii, tożsamości), a zarazem spotykają się w przekonaniu, że „kultura unieważnienia” nie rozwiązuje problemu relacji Europy do dziedzictwa Rosji. Pytanie, co zrobić z kulturą rosyjską, nie powinno wreszcie ustępować pola wysiłkom poszerzania wiedzy o kulturach przez Rosję zagrabionych, dlatego w niniejszym bloku artykułów – obok dwóch esejów odnoszących się bezpośrednio do rosyjskości – pojawia się wypowiedzenie imperium przez przypomnienie jego skutków dla ukraińskiej sztuki lat 30. XX wieku. Autorki i autor esejów z niniejszego bloku wypowiadają imperialistyczne zależności, uwzględniając własne, indywidualne uwikłania w geopolityczne napięcia i wykorzystując je do sformułowania (mniej lub bardziej bezpośredniego) postulatów dla Zachodu, niekiedy zbyt łatwo wchodzącego w rolę egzekutora imperium. DZIECKO - SZTUKA - DOROSŁY: WARIANTY SPOTKAŃ (Marta Kowerko-Urbańczyk, Magdalena Bednarek): esteśmy w momencie, w którym sztuka dla dziecka zakleszczyła się w bon motach, łatwych receptach, jak ją tworzyć, jak rozmawiać z dziećmi. To wszystko dobrze brzmi, tylko co to właściwie znaczy, pyta w rozmowie Justyna Czarnota. Zaproszone przez nas autorki i autorzy, profesjonalistki i teoretyczki w różnych, komplementarnych obszarach diagnozują ten stan i szukają dróg wyjścia, pomostów pomiędzy dorosłym twórcą a dzieckiem. Czynią to na różne sposoby. Twórczynie i animatorki eksplorują ścieżki pomiędzy wszystkim-co-dotąd-wiedziały-o-sztuce a dziecięcym odbiorem – ekstatycznym tańcem (Aniela Kokosza), rodzinnym performansem na Zoomie (Sandra Lewandowska) lub spotkaniem w przestrzeni wystawy (Magdalena Kreiss). Badaczki_cze z kolei obserwują, w jakich warunkach możliwe jest bycie w relacji w kontekście migracji (Magdalena Bednarek, Marta Kowerko-Urbańczyk), pochylają się nad dorosłą grupą odbiorców animacji skierowanych do dzieci (Anna Reglińska-Jemioł) lub dokumentują przemiany zachodzące w wystawiennictwie (Cezary Wicher). Dotychczasowe strategie komunikacji między dorosłym a dzieckiem straciły ważność, przeterminowały się. To nie czas na morał, nie ma już wszystkowiedzących dorosłych. Sztuka dla dzieci się wyemancypowała i w tej emancypacji już skodyfikowała – a bohaterki takie jak Pippi ugrzęzły w popkulturowych odczytaniach, na co wskazuje Anna Maria Czernow. Maciej Skowera pisze zaś o nawiedzeniach widmowymi odczytaniami literatury dla dzieci. Wiedziałyśmy, że to nie czasy na „literaturę osobną” czy „czwartą”. To nie czas „książeczek” i „teatrzyków”, lecz pełnowymiarowej sztuki i literatury dla dziecka, tworzonej – jak zauważa Joanna Żygowska – ze świadomością, że głosu dziecka podrobić się nie da. Mimo to dorośli uczą się od dzieci. Szukają perspektyw spotkania. Kontakt, poszukiwanie pokrewieństwa pomiędzy adresatami i adresatkami w różnym wieku nie są jednak łatwe. Bywają one, także tutaj, kwestionowane. Jesteśmy w dynamicznej relacji ze sztuką dziecka, niepewne tego, czego chce dziecięcy odbiorca, i dyskutujące o tym, jak to zmierzyć. Eksplorujemy ten teren z ciekawością. Czasem z nadzieją, że poprzez sztukę kierowaną do najmłodszych można zbudować świat, w którym ludzie chodzą do teatru, lub w przekonaniu, że intymna lektura z własnym dzieckiem jest lekcją nie do przecenienia. "DOWODY GEOLOGICZNE" MATTHEW C. WILSONA: Od 2016 roku Stowarzyszenie Czasu Kultury prowadzi w Poznaniu galerię Skala. Wystawiało w niej dotychczas liczne, międzynarodowe grono artystek oraz artystów, którym – podobnie jak wydawcom niniejszego czasopisma – bliskie pozostają ideały kultury zaangażowanej oraz wiara w sprawczość demokratycznych form upowszechniania wiedzy. Teksty i materiały wizualne zamieszczone na kolejnych stronach powiązane są z praktyką Matthew C. Wilsona, urodzonego w USA artysty-badacza, którego indywidualna wystawa zamyka program galerii na rok 2022. Publikacja stanowi z jednej strony swoisty przewodnik po tym pokazie, z drugiej zaś – suplement, który sytuuje twórczość Wilsona w kontekście dyskusji na gruncie współczesnej humanistyki oraz nauk o środowisku. W rozmowie z amerykańską historyczką sztuki Caroline A. Jones twórca dzieli się swoimi spostrzeżeniami na temat wpływu nowoczesnej cywilizacji na planetarne zmiany klimatyczne oraz geologiczne. Dialog dotyczy również uwikłania sztuki współczesnej w historię nowoczesnego ekstraktywizmu. W osobnym, eseistycznym tekście sam komentuje natomiast poetykę filmu „Geological Evidences”, z którego został zapożyczony tytuł wystawy w galerii Skala. Praca ta ujawnia w pełnej krasie specyfikę praktyki Wilsona, meandrującej pomiędzy awangardowymi eksperymentami z ruchomym obrazem a forensycznym badaniem przestrzeni ukształtowanych przez nowoczesną technonaukę oraz kolonializm. Wybrane kadry z filmu pełnią na kolejnych stronach funkcję ilustracji, a towarzyszą im autorskie komentarze samego twórcy. SPIS TREŚCI: Edytorial: Wypowiedzieć imperium / Katarzyna Trzeciak ; Kultura unieważniania vs. kultura unicestwiania. Dlaczego rosyjskie rękopisy nie płoną, a ukraińskie płoną aż nazbyt łatwo / Wiktoria Amelina ; O rybach i o ludziach / Ihar Babkou ; Wypieranie rosyjskości / Anna Dżabagina ; Prawie mi się udało / z Igorem Jarkiem rozmawia Joanna B. Bednarek ; Edytorial: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań / Marta Kowerko-Urbańczyk, Magdalena Bednarek ; Pomiędzy pokrewieństwem i dominacją w sztuce dla dziecka / z Justyną Czarnotą, Anną Marią Czernow i Joanną Żygowska rozmawiają Magdalena Bednarek i Marta Kowerko-Urbańczyk ; Czy (i jakie) „widma” kanonu literatury dziecięcej krążą nad Polską? / Maciej Skowera ; Wartościowe „nie wiem” / Aniela Kokosza ; Współ-lektury. Uchodźcy w książkach dla dzieci dostępnych na polskim rynku (2011–2022) / Magdalena Bednarek ; Europejskie książki obrazkowe o migracjach – adresy, afekty, strategie, perspektywy / Marta Kowerko-Urbańczyk ; Pełnoprawna sztuka / Magdalena Kreis ; Interaktywny plac zabaw – studium odmuzealnienia w perspektywie kuratorskiej. Teoria „trzeciego miejsca” a rozwiązania techniczne / Cezary Wicher ; Spotkanie z dzieckiem w przestrzeni ruchu / Sandra Lewandowska ; O ponadkulturowym fenomenie serii My Little Pony: Friendship is Magic (bronies i refiguracje męskości)/ Anna Reglińska-Jemioł ; Moab. Współczesny wiersz polski napisany przez kobietę. Słownik polski. Wielki pomnik ofiar przemysłu cukierniczego / Antonina Tosiek ; *** [pies rozwielitka…]. *** [i co i co…]. *** [przyjdzie zrojona…]. *** [żłobienia płytki żłobienia…] / Julia Apanasewicz ; Edytorial: „Dowody geologiczne” Matthew C. Wilsona / Matthew C. Wilson, Arkadiusz Półtorak ; Światotwórstwo w podczerwieni. Obrazowanie technologiczne i poetyka uniezwyklenia w filmie „Geological Evidences” Matthew C. Wilsona / Arkadiusz Półtorak ; Skamieniałe sprawczości / rozmowa Caroline A. Jones z Matthew C. Wilsonem Tłumaczenie: Arkadiusz Półtorak ; Deepfejki – medialne falsyfikacje ciała. Cechy, funkcje, strategie komunikacyjne / Jacek Wachowski ; Transpłciowość – sztuka pozostawania sobą / Aleksandra Chodecka ; Transpłciowość po polsku. Hakowanie systemu i inne strategie przetrwania / Monika Bobako ; Postpornografia jako sztuka (nie) dla dzieci / Agata Araszkiewicz ; Prawo dziecka do dnia dzisiejszego / Anna Cieplak ; Mali Odkrywcy / Jakub Kornhauser ; Biogramy.
Nr 1 (216) / 2023. DZIWNE REALIZM (Andrzej Marzec, Krzysztof Hoffmann): Zwrot spekulatywny w naukach posthumanistycznych stał się faktem, a swoją popularność zawdzięcza między innymi Grahamowi Harmanowi, twórcy ontologii zwróconej ku przedmiotom. Filozof nazywa ją teorią wszystkiego, gdyż dzięki niej rezygnuje z hegemonicznej kategorii podmiotu, oddając tym samym głos niezliczonej rzeszy przedmiotów, uwolnionej już spod antropocentrycznej władzy sądzenia. Spekulatywna filozofia zaprasza nas nie tylko do kontestacji zastanych norm i reguł myślenia, lecz przede wszystkim zachęca do snucia nowych opowieści posługujących się spekulacją i wyrastających z nieodpartego przekonania, że realistyczne myślenie musi być dziwne. Targana niepokojami klimatycznymi współczesność wymaga od nas odwagi eksperymentu oraz nieprzeciętnej wyobraźni. Pomysły na prezentowane w numerze artykuły rodziły się podczas warsztatów spekulatywnych w poznańskim Pawilonie, prowadzonych przez Andrzeja Marca. Ich założeniem było powiązanie ze sobą osób z pola nauki i sztuki, aby w duetach pracowały nad teoretyczno-artystycznymi tekstami. Zbyt często teoria traktowała sztukę instrumentalnie, jako ilustrację własnych przekonań, a sztuka nierzadko do tej pory wykorzystywała rozważania teoretyczne, poszukując w nich jedynie usprawiedliwienia dla swoich działań. Celem warsztatów było stworzenie przestrzeni, w której eksperymentalne poszukiwania artystyczne i radykalne manifesty estetyczne mogły poniekąd organicznie spleść się z badaniami naukowymi i teoretycznymi dyskusjami. Umożliwia to właśnie zwrot spekulatywny, który postrzega estetykę jako dominujący sposób myślenia, co więcej, pozwala nam pomyśleć relację między sztuką a teorią jako dynamiczny, skomplikowany i owocny proces wiedzotwórczy. POLSKA SZTUKA NARODOWA (Piotr Dobrowolski): Najwyższym urzędem roztaczającym w Polsce opiekę nad rozmaitymi dziedzinami kultury oraz osobami tę kulturę tworzącymi, wśród których ważne miejsce zajmują artystki i artyści, jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Do podstawowych zadań tego ministerstwa należą „troska o materialne i niematerialne dziedzictwo narodowe” i „upowszechnianie tradycji państwowej i narodowej”. Zastanawiając się nad priorytetami władzy państwowej, od 2015 roku sprawowanej w Polsce przez przedstawicielki i przedstawicieli Zjednoczonej Prawicy, zaprosiliśmy autorki i autorów do rozważenia na łamach „Czasu Kultury” pytania o to, w jaki sposób przymiotnik „narodowy” wpływa na praktykę artystyczną i instytucjonalną, wsparcie i promocję sztuki w Polsce, a także czy wyznaczana przez jego użycie perspektywa stymuluje strategie oporu podejmowane w imię różnorodności twórczości artystycznej. Problemy te zyskują szczególne znaczenie w kontekście rosnącej popularności odniesień narodowych w retoryce polityków polskiej prawicy. Czy w praktyce artystycznej można wytyczyć granicę, stawiając sztukę podporządkowaną tak zwanym interesom narodowym w opozycji do twórczości niezaangażowanej albo wpisującej się w szeroką perspektywę społeczną i krytyczną? Czy decydujący w ostatnich latach o polityce państwa przedstawiciele i przedstawicielki partii prawicowych uprzywilejowują określony rodzaj sztuki, odpowiadający uznawanej przez nich wizji świata? Jakie strategie oporu wobec narodowej orientacji ministerstwa, podległych mu instytucji i ogłaszanych z jego ramienia programów grantowych przyjmują konkretni artyści i wspierające je organizacje? W 2022 roku minęło dziesięć lat od otwarcia wystawy Nowa sztuka narodowa. Realizm narodowo-patriotyczny w Polsce XXI wieku w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Zmiany, jakie w czasie tej dekady dokonały się zarówno w dyskursie dotyczącym sztuki w Polsce, jak i w praktyce wystawienniczej, repertuarowej, organizacyjnej czy promocyjnej, symbolicznie wskazuje prezentacja instalacji Jerzego Kaliny Zatrute źródło na Dziedzińcu Głównym Muzeum Narodowego w Warszawie (2020) oraz objęcie dyrekcji kluczowych instytucji prezentujących sztukę współczesną przez osoby nominowane przez ministra Piotra Glińskiego, który w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski umieścił Piotra Bernatowicza (2020), w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki – Janusza Janowskiego (2022), a w Muzeum Sztuki w Łodzi – Andrzeja Biernackiego (2022). W bloku tekstów poświęconych polskiej sztuce narodowej publikujemy wywiad z Piotrem Bernatowiczem. Dyrektor warszawskiego CSW stwierdza w rozmowie, że cechy konstytuujące dyskursywną kategorię narodu to wolność, otwartość na różnorodność i respektowanie określonego repertuaru wartości. Bernatowicz deklaruje, że program kierowanej przez niego instytucji tworzony jest tak, by zachować pluralizm warunkowanych politycznie perspektyw rzeczywistości prezentowanej w sztuce, co skłania go do otwierania przestrzeni Zamku Ujazdowskiego dla artystów, którzy nieczęsto znajdowali wcześniej miejsce w polskich galeriach. Równocześnie odpiera zarzut stronniczości, sugerując, że artyści deklarujący sympatie lewicowe nie są cenzurowani, lecz dokonują aktów autocenzury, nie udzielając zgody na prezentację swoich prac na wystawach organizowanych w kierowanej przez Bernatowicza instytucji. Kolejne teksty włączone do tego wydania „Czasu Kultury” niosą refleksje na temat sztuki, której wizja zawężana jest zgodnie z upolitycznioną, warunkowaną narodowo praktyką instytucjonalną. Prowokuje ona autorki i autorów do wskazywania krytycznych interpretacji konkretnych działań artystycznych i organizacyjnych oraz do dyskursywnego poszerzania kanonu odniesień narodowych. W swoich tekstach wskazują więc i omawiają przykłady twórczości i działań kontekstualizujących zastany repertuar, które zdolne są przeciwstawić się oczekiwaniom narzucanym przez autorytet władzy, skłonnej podkreślać znaczenie tematów narodowych w duchu retroutopii, odpowiadającej praktyce narodowej polityki historycznej. SPIS TREŚCI: Edytorial: Dziwne realizmy / Andrzej Marzec, Krzysztof Hoffmann ; Dziwny realizm (fragment). Problem z parafrazą / Graham Harman ; Ontologia zajmuje się tym, co istotne, nie tym, co pilne / Graham Harman, Krzysztof Hoffmann, Andrzej Marzec ; Od agrologistyki do queerowej ekologii / Iga Maria Szczepańska, Patryk Szaj ; Fitomisteria. Zielarska praktyka spekulatywna / Julia Krupa, Joanna Soćko ; Kartografia solarnych wyobraźni: od utopii obfitości do transformacji energetycznej / Michał Piasecki, Aleksandra Sikora ; Tęsknię za Tobą, Turze / Anna Siekieraska, Joanna Tusznio ; Przytulmy to, co ciemne Magdalena Krzosek-Hołody, Patrycja Orzechowska ; Ruch, dźwięk, motion capture: projekt Musica Posthumana w kontekście realizmu sprawczego Karen Barad / Anna Kamińska, Przemysław Degórski ; „Imagine” / Wyobraź sobie… Dostrajanie jako dźwiękowe praktyki spekulatywne / Tymon Adamczewski, Rafał Zapała ; Obręcze / Fasony / Zaplecze / Płaszcze / Samodzielna pani Jakimiak / Natalia Malek ; Wiatr- […]. *** [Są te które rosną…]. Ciało- […]. *** [Części gardeł…] / Marcin Mokry ; Edytorial: Polska sztuka narodowa / Piotr Dobrowolski ; Wartości stają się kręgosłupem narodu / Piotr Bernatowicz, Piotr Dobrowolski ; Nowe symbole narodowe / Piotr Dobrowolski ; Dla Polaków / Szymon Szymankiewicz ; Typowi obywatele ludowi. Reprezentacje chłopów i chłopek na wystawie „#dziedzictwo” (2017) / Agata Koprowicz ; Nowoczesne ikony: o projekcie „Haften” Bartosza Jakubowskiego / Izabela Morska ; Poza alegorią. „Antologia polskiej literatury queer” – próba autoetnografii projektu / Błażej Warkocki ; Polska sielska, bohaterska, ofiarna. Narracje narodowe w widowiskach patriotycznych / Piotr Dobrowolski ; Fizjo-filozofia: myślenie (w) ruchu jako maszyna do stawania się wydzielinami / Bartosz Mroczkowski, Krystyna Lama Szydłowska ; Światotwórstwo a zasada antropiczna / Ziemowit Dąbrowski ; Zwiedzanie Muzeum Akropolu / Krzysztof Wodiczko ; Coaching okiem (neoliberalnie myślącego) antropologa. Polemicznie nad książką Michała Mokrzana „Klasa, kapitał i coaching w dobie późnego kapitalizmu” / Michał Kruszelnicki ; Ośrodek literackich rozważań. Autotematyzm w nie-teoretycznych komiksach Scotta McClouda / Kamil Wrzeszcz ; Aborcyjna sztuka narodowa / Agata Araszkiewicz ; Ćwiczenia z bifurkowania / Anna Cieplak ; Mikroprzechadzki po nanoświatach / Jakub Kornhauser ; Biogramy – 1/2023.
Nr 2 (217) / 2023. BIOGRAFIE ZWIERZĄT (Anita Jarzyna): Wprowadzenie zwierząt w pole biografistyki skutkuje nie tylko spotęgowaniem napięć, jakie już w nim działały, ale i wytworzeniem się nowych antagonizmów – w tym podstawowego: między ciążeniem perspektywy antropocentrycznej a próbami jej przekraczania. Pociągają one za sobą niedające się pominąć czy unieważnić pytania poznawcze o wiarygodność, a wręcz zasadność tego rodzaju ujęć dokumentujących życie zwierząt, źródła wiedzy o nich, ryzyko zawłaszczenia. Stawkę podbijają pytania o motywacje, kryteria wyboru nieludzkich bohaterów i bohaterek (zwłaszcza nadreprezentację pewnych gatunków), wreszcie funkcje poświęconych im narracji (jak najszerzej rozumianych), które mogą stanowić wyzwanie twórcze, ale mogą też sprowadzać się do konwencjonalnych form upamiętnienia i usprawiedliwiania nadużyć, często więc okazują się (jedynie?) świadectwem troski, a także jedną z metod autoterapii po stracie. Ze świadomością potrzeby zmierzenia się z tymi kwestiami, uwikłanymi w nieredukowalne sprzeczności, zdecydowaliśmy się na podjęcie tematu zwierzęcej intymistyki.Poświęcony jej numer „Czasu Kultury” zamykamy z poczuciem niemałej satysfakcji z tego, jak wiele zagadnień udało się wreszcie uporządkować, nazwać czy pokazać. W rezultacie otwiera się nowy etap w konceptualizacji nieludzkich biografii, o których nie sposób już myśleć jako aberracjach czy ciekawostkach, przygodnych przyczynkach, gdyż okazują się one niezbywalnym narzędziem refleksji postantropocentrycznej, służącym również szerszym rekonfiguracjom. Wśród nich najciekawsza jest może perspektywa interwencji albo5 interferencji, jakie nieantroponormatywnie rozumiane i praktykowane biografie zwierząt wnoszą w obręb life writing czy inne projekty pamięciologiczne osadzone w antropocenie, co czyni je do niedawna brakującymi elementami wiedzy o przeszłości oraz wizji przyszłości. SPIS TREŚCI: Edytorial: Biografie zwierząt / Anita Jarzyna ; Album rodzinny / Katarzyna Depta-Garapich ; Zwierzęce autobiografikcje / Piotr F. Piekutowski ; Historia jednego buhaja. Przyczynek do analizy zwierzęcych biografii / Gabriela Jarzębowska ; 1/∞ (czyli „zmiennokształtne” granice zwierzęcych biografii) / Anita Jarzyna ; Mania – ze schroniska na scenę / Paweł Palcat ; Taksydermiczne ciała i ich performatywne zoegrafie / Zuzanna Berendt ; Zawodowe (mikro)biografie kotów. Szkic o animalnym dokumencie Myriam Tonelotto / Magdalena Kempna-Pieniążek ; Związani. Pisanie o zwierzętach jako wyzwanie dla wyobraźni / Andrzej Juchniewicz ; Z kociego punktu widzenia / Anna Landau-Czajka ; Od kota ulicznego do kota interaktywnego. O próbie biografii kotów Érica Barataya / Mirosław Loba ; Zwierzę i (nie)ludzka historia. Ulubieńcy tyranów w wierszach Wisławy Szymborskiej i Zbigniewa Herberta / Krystyna Pietrych ; Ida/Ina – żywoty równoległe (Czysty kraj Olgi Tokarczuk) / Iwona Gralewicz-Wolny ; Szesnaście sposobów patrzenia na mrówniki, szynszyle, lemury i inne: o posthumanistycznej poetyce biografii zwierząt Lisy Jarnot / Mark Tardi ; Chcę mieć psa… Dziecięca i dorosła optyka w odniesieniu do psiej biografii w trzech książkach Zofii Staneckiej / Beata Mytych-Forajter ; Zniewolone. O doświadczeniu zwierząt laboratoryjnych dwa głosy z przeszłości / Tomasz Sobieraj ; Ludzie i inne zwierzęta w nowym ZOO / z Patrykiem Pufelskim rozmawia Anita Jarzyna ; Mam gen pisarstwa drążącego ciemność / z Urszulą Honek rozmawia Krzysztof Hoffmann ; jasny dzień pobytu / Urszula Honek ; Biografia symboliczna niesporczaka / Agata Araszkiewicz ; Dlaczego warto podążać za królikiem? / Anna Cieplak ; Sekretne życie Kuraka / Jakub Kornhauser ; Biogramy – 2/2023.
Nr 3 (218) / 2023. POLITYKI PRZYJEMNOŚCI (Barbara Brzezicka, Cezary Rudnicki): Przyjemność przeważnie przedstawiana jest bądź jako nagroda, na którą trzeba zapracować, bądź jako słabość, może nawet: grzeszna słabość, której czasem ulegamy. Czyż nie zadomowiło się w naszej kulturze sformułowanie guilty pleasures? Czyż układając się na plaży, nie mówimy sobie, że to „zasłużony” wypoczynek, tak jakby radowanie się słońcem i bezczynnością nie było odwiecznym pragnieniem, które homo sapiens realizowałx, kiedy tylko miałx po temu okazję? Coraz częściej mamy wrażenie, że oduczyłyśmy się odpoczywać, a do tego każdy wybuch radości łatwo stłumić przypomnieniem o wydarzających się wokół nas katastrofach. „Jak możesz się cieszyć, gdy właśnie…”. To wszystko carla joy bergman i Nick Montgomery nazywają w podtytule swojej książki „toksycznymi czasami”. Kierunek, który proponują i który podejmujemy w niniejszym bloku, idzie na przekór przekonaniu, że dla wielkiej sprawy należy się poświęcać i cierpieć za miliony. Wspólnie z osobami autorskimi poszukujemy wywrotowego potencjału raczej w radości, przyjemności i zabawie, ponieważ nie tylko wyzwalają energię działania, ale też karmią osoby w nim czestniczące, których dobrostanu nie chcemy postrzegać jedynie jako środka do celu, ale zawsze jako cel sam w sobie. Interesują nas działania nazywane często „aktywizmem”: wspólna walka o lepsze jutro, w której radość i przyjemność są elementem budowania relacji, zachęcania do dołączenia, tworzenia alternatyw dla binarnej normatywności, ale też wychodzenia z traumy (jak w przypadku City of Joy w Demokratycznej Republice Konga). W toksycznych czasach walką jest również bierny opór – troska o siebie i uczenie się odpoczynku to niekoniecznie pierwszy krok do dalszych działań, ale z pewnością ratowanie siebie z paszczy Imperium. W drugiej części bloku przyjemności przyglądamy się z bliska – jako nienormatywnej cielesności, haptycznej bliskości, a także jako dotykowi zmieniającemu myślenie. Wreszcie zadajemy pytanie o to, jak nasze przyjemności definiuje moment dziejowy: grecka kultura ucztowania czy współczesny kapitalizm, który hedone uczynił depresyjną. ETNOGRAFIA INTYMNA (Michał P. Garapich): Etnografia intymna w wyjątkowy sposób łączy uniwersalne z unikatowym, drobne z monumentalnym, banalne z odkrywczym. Pojęcie, które stworzyły dwie amerykańskie antropolożki, Alisse Waterston i Barbara Rylko-Bauer, oznacza jednocześnie metodę badawczą oraz formę wrażliwości na relacje z bliskimi. Zderza metodę naukową z emocjami oraz pisarskie rzemiosło z niedefiniowalną sferą relacji rodzinnych. Wyróżnia sprzeczności między tymi przestrzeniami, ale także stwarza możliwość dostrzeżenia losów pojedynczego człowieka na szerszym tle społeczno-historycznym. Dla polskiego czytelnika może mieć znaczenie, iż obie antropolożki stworzyły koncepcję etnografii intymnej na podstawie własnych, rodzinnych, postpamięciowych i bardzo emocjonalnych relacji z Polską i jej historią. Jest to oczywiście zbieg okoliczności, niemniej pozwala na chwilę puścić wodze fantazji. Być może pokłady traum, zerwanych relacji rodzinnych, sąsiedzkich, międzyetnicznych i międzypokoleniowych, jakie znaczą Europę Środkowo-Wschodnią, domagają się powrotu do ich źródeł i szukania śladów blizn, jakie historia pozostawiła na pokoleniach powojennych – gdziekolwiek by one były. Teksty o etnografii intymnej łączy moim zdaniem właśnie nadawanie tym bliznom sensu poprzez praktyki pamiętania powiązane ściśle z refleksją nad usytuowaniem w rodzinnych koligacjach. Nasza część świata nie ma, rzecz jasna, monopolu na katastrofy, masakry i opresję państwa. Niemniej, czego dowodzi popularność literatury wspomnieniowej, opowieści o relacjach rodzinnych oraz stała obecność wielkiej wydarzeniowej historii w przestrzeni publicznej sprawiają, że Polacy żyją w stałym napięciu pomiędzy gloryfikacją i fetyszyzacją wielkiej historii a wypieraniem i przetwarzaniem jej z prywatnej i intymnej przestrzeni. Być może, i taka jest intencja tego bloku, etnografia intymna pozwala wyjść z tego napięcia i w nowy sposób ujrzeć człowieka zawieszonego w sieciach znaczeń i historii, dając mu trochę więcej sprawczości. SPIS TREŚCI: Edytorial: Polityki przyjemności / Barbara Brzezicka, Cezary Rudnicki ; Imperium, aktywizm, radość / carla joy bergman, Nick Montgomery ; Święta Drzemka: odpoczynek jako opór? / Agnieszka Kotwasińska, Agata Chełstowska ; Jak wywłaszczyć korporacje mieszkaniowe i dobrze się przy tym bawić? Przyjemność w ruchu społecznym DWE / Agata Pyzowska ; Po drugiej stronie przemocy: kobiece ciało, taniec i wspólnota. Aktywizm przyjemności Eve Ensler / Anna Szapert ; Ksenopłciowe polityki przyjemności/samostanowienia / Maja Brzozowska-Brywczyńska (Maj Birko) ; Kalekowanie ekorelacyjnej przyjemności / Katarzyna Ojrzyńska ; Obrazy depresyjnej hedonii. Kaczanowski, Masłowska, Podgórni / Zuzanna Sala ; „Żyjąc przyjemnie i pracę z rzadka prowadząc do skutku…”: polityka przyjemności w poezji sympozjalnej Grecji archaicznej / Jan Skarbek-Kazanecki ; Kartezjusz, przyjemność, podwojenie / Karol Gromek ; Wieczny problem artykulacyjny / Stanisław Rosiek, Jerzy Borowczyk, Krzysztof Skibski ; Edytorial: Etnografia intymna / Michał P. Garapich ; Etnografia intymna – łączenie opowieści, pamięci i historii / Alisse Waterston, Barbara Rylko-Bauer ; Pisanie i rozmawianie z umarłymi, czyli ćwiczenia z etnografii intymnej – autorskie uwagi na marginesie Dzieci Kazimierza / Michał P. Garapich ; Archiwa odbierania / Fiona Murphy ; Kartezjusz w smutku tropików. Wokół książki Iwony Krupeckiej Kartezjusz i Kanibale. Z historii jednej idei / Olga Żyminkowska ; Nowe drogi historii myślenia. Wokół książki Iwony Krupeckiej Kartezjusz i Kanibale. Z historii jednej idei / Jakub Dadlez ; Okrywanie ciepłego / Mateusz Gajda ; Gdzie twoja skóra? / Aleksandra Kasprzak ; Gej/lesbo/feminist/queer/trans/handi/ekolo – sojusze postporn / Agata Araszkiewicz ; Zorza (fragment) / Anna Cieplak ; Tak nam mało brak do szczęścia / Jakub Kornhauser ; Biogramy – 3/2023 ; Jan Kasper (1952–2023) Rafał Grupiński.
Nr 4 (219) / 2023. FEMINISTYCZNO-QUEEROWE POLITYKI SOLIDARNOŚCI (Tomasz Kaliściak, Katarzyna Szopa, Błażej Warkocki): Opisane i postulowane w numerze ujęcia feministyczno-queerowych solidarności opierają się na konieczności przemyślenia genealogii feminizmu od nowa. Zakładają odejścia od linearnej, ewolucyjnej historiografii i metafory trzech fal w kierunku bardziej złożonej narracji, którą za Penny A. Weiss porównać można do zjawiska przypływów i odpływów, dających obraz mieszaniny i skłębionych wód. Żaden z etapów aktywności nie jest tu zamknięty. W podobny sposób chcielibyśmy widzieć historię feminizmu – jako queerową, złożoną i skomplikowaną, nielinearną i przygodną, pełną rozmaitych aktorek i nieoczywistych aliansów historię walk z nierównościami, w sercu której znajduje się radykalna potrzeba solidarności w walce z heteropatriarchalnym kapitalizmem. SPIS TREŚCI: Sojusze feminizmu i queeru / Tomasz Kaliściak, Katarzyna Szopa, Błażej Warkocki ; Transfeminizm(y) – o możliwościach i (granicach) koalicji transfeministycznych / Katarzyna Bielecka ; Nieprzyjemne uczucia: feminizm, queer i negatywność / Joanna Bednarek ; Feminizm jako źródło cierpień. Doświadczenie niemożliwości trans/feministycznej solidarności w literaturze trans / J. Szpilka ; Miniatury dla Krystyny Kłosińskiej / Ewa Graczyk, Inga Iwasiów, Ewa Kraskowska, Małgorzata Radkiewicz, Agnieszka Gajewska, Agnieszka Pantuchowicz, Agata Araszkiewicz, Katarzyna Bratkowska, tomasz kitliński, Kazimiera Szczuka, Tomasz Kaliściak, Mateusz Skucha, Monika Świerkosz, Błażej Warkocki, Katarzyna Szopa ; Mama i madapolam. O Felce Ignacego Dąbrowskiego / Mateusz Skucha ; Misia Eumenida. „Donos” o feministyczno-queerowej przyjaźni Marii Janion i Mirona Białoszewskiego / Tomasz Kaliściak ; Ciemny queer po polsku. Michaśki, zwrot historyczny i fantazmatyczne ciągi dalsze Lubiewa / Błażej Warkocki ; Ta dziwna różnica, zwana płciową / Katarzyna Szopa ; Czy dekonstrukcja jest queer? Jacques Derrida jako powracający inny queer theory / Aleksander Kopka ; Tego roku nie było (fragmenty) / Dobrosława ,,Aljas” Król ; Pisanie szeptem? O najnowszej polskiej poezji lesbijskiej / Sara Jaworska ; Ciemnoekologiczna niebinarność na przykładach z poezji Łukasza Kaźmierczaka/Łucji Kuttig / Anouk Herman ; Feministyczny/queerowy przekład i solidarnościowa zmiana na uniwersytecie / Karolina Krasuska, Ludmiła Janion, Marta Usiekniewicz ; Auto(bio)pornografia Preciado, czyli od feminizmu do queerowania i z powrotem / Sylwia Chutnik ; Queerowy life writing a dyspozycje krytyczne / Antonina Tosiek ; Dysphoria mundi – Preciado i trauma binarności / Agata Araszkiewicz ; Lawa / Anna Cieplak ; Własnymi ścieżkami / Jakub Kornhauser ; Biogramy – 4/2023.
Nr 1 (220) / 2024. ARTYWIZMY (Zuzanna Berendt, Alicja Müller, Izabela Zawadzka): W Polsce tysiące osób angażują się obecnie w działania aktywistyczne. Rosnąca świadomość zachodzących w skali globalnej procesów zmian klimatycznych, niezgoda na opresję i przemoc wobec kobiet i grup LGBTQ+ oraz kryzys uchodźczy – to tylko niektóre z powodów. Konieczność praktykowania oporu odczuwają także artystki i artyści. Część z nich zajmuje się artywizmem, czyli realizowaną przez sztukę formą działalności aktywistycznej. Teksty, które gromadzi ten numer „Czasu Kultury”, pokazują, że praktyki artywistyczne są obecne w polu sztuk wizualnych i performatywnych, w literaturze i działaniach partycypacyjnych, a także w mikroprojektach angażujących niewielkie społeczności. Pokazują też, że możliwe są artywizmy feministyczne, ekologiczne i interwencyjne, usytuowane w lokalnych kontekstach i takie, które odnoszą się do globalnych problemów. W każdym z tekstów widoczne jest tarcie, jakie wywołuje kategoria artywizmu. Autorzy i autorki negocjują jej znaczenia, kontekstualizują je, rozpatrują w szerszym pejzażu, do którego należy sztuka społecznie zaangażowana czy polityczna. Nie rezygnują też z przyglądania się interesującemu nas pojęciu z krytycznej perspektywy. Marta Jalowska, artystka-artywistka i jedna z naszych rozmówczyń, pyta, komu kategoria artywizmu ma dać spokój, kogo zwolnić z obowiązku poważnego traktowania praktyk znajdujących się na polu aktywizmu i sztuki, a czyją pracę nobilitować. Do pytania Marty dodajemy kolejne: czy jest możliwy artywizm w publicznych instytucjach sztuki? Jakie wyzwania wiążą się z uprawianiem artywizmu przez osoby dysponujące dużym kapitałem symbolicznym? Kto decyduje o tym, że coś należy do pola artywizmu albo jest z niego wykluczone? Dla nas jako zespołu redakcyjnego w procesie pracy najciekawsze było przyglądanie się temu, w jaki sposób autorzy i autorki swoimi refleksjami reagują na żywą, współczesną rzeczywistość i jej problemy, na które odpowiedziami często są praktyki artywistyczne. Ich teksty utwierdzają nas w przekonaniu, że największym wyzwaniem w pisaniu o artywizmie jest konieczność uchwycenia w stabilnej formule teoretycznej tego, co jest zmienne i wytwarza się procesualnie we współstawaniu się ze światem, którego jesteśmy częścią. SPIS TREŚCI: Edytorial: Artywizmy / Zuzanna Berendt, Alicja Müller, Izabela Zawadzka ; Nadzieja, niezgoda, solidarność. Sztuka społecznie zaangażowana na czasy kryzysów / Dorota Ogrodzka ; Artywizmy – odmiana przez przypadki, praktyki i skale działania / rozmowa Zuzanny Berendt, Konrada Cichonia, Moniki Drożyńskiej, Marty Jalowskiej i Izabeli Zawadzkiej ; Feministyczne i kolektywne artywizmy / Agata Siwiak ; Artywistka i hejterzy / Katarzyna Waligóra ; Teraźniejszość manifestów. Strategie i obszary działania / Katarzyna Trzeciak ; Opatulenie. Odpoczynek. Opór / Katarzyna Żeglicka ; Mój Manifest Artywistyczny MMA / Łukasz Wójcicki ; Artystka wizytująca: Ola Jasionowska / Ola Jasionowska ; To co, idziemy? Chodź, idziemy, będziemy gadać / Maciej Duda, Zyta Rudzka ; Opór w podskokach. Choreograficzne transformacje i reparacje wyobraźni / Alicja Müller ; Taniec na manifestacjach ulicznych jako forma regulacji autonomicznego układu nerwowego oraz sposób wyrażania emocji / Magdalena Pawluk ; Obrazy idą na strajk – o strategii aktywistycznej Arka Pasożyta / Karolina Wilczyńska, Arek Pasożyt ; Muzeum dobra wspólnego i dziwne użytki: Solidarny Dom Kultury „Słonecznik” / Bogna Stefańska ; Na krawędzi odkrywki. Praktyki postartystyczne i zaangażowanie klimatyczne na plenerach w Opolnie-Zdroju / Jakub Depczyński ; Łagodzenie smutku klimatycznego. Tworzenie solastalgicznej przestrzeni międzygeneracyjnej w praktykach kuratoringu naiwnego / Lucyna Kopciewicz ; Nowe technologie – nowe praktyki? Artywistyczne działania na rzecz zmiany społecznej w Dolinie Krzemowej / Joanna Pankau, Aleksandra Binicewicz ; Adam Kaczanowski: zasada radykalnej zabawy / Anna Kałuża ; Krew jako narzędzie walki – nieme szaty artywizmu / Agata Araszkiewicz ; Kaj many? / Ivan Davydenko ; Biogramy – 1/2024.
Nr 2 (221) / 2024. SKALE LOKALNOŚCI (Michał Krzykawski): W świecie po globalizacji wyraźnie widać tendencję ku jeszcze większej globalizacji. Różnica zasadnicza polega na tym, że ośrodek ciężkości nowego porządku światowego, który w tym przemieszczeniu się wyłania, nie jest już zlokalizowany na Zachodzie. Jednocześnie równie wyraźny zwrot ku lokalności nie jest jednorodny i znaczy różne rzeczy w różnych regionach świata. Utożsamienie się z tym lub innym kawałkiem ziemi musi iść w parze z koniecznością identyfikowania zjawisk, od których nie da się odgrodzić murem: zmiany klimatu, utraty bioróżnorodności czy niszczenia siedlisk w obrębie ekosystemów wykraczających poza granice lokalnych przynależności. Im tych przynależności jest więcej, tym większa nasza lokalność. MUZEA POTENCJALNE (Sara Herczyńska, Justyna Szklarczyk): Droga od domu do muzeum wiedzie przez meandry pamięci: wytwarzania pamięci i pamiętania, pamięci kanonicznej, konserwującej, ale i tej powołującej nowy porządek społeczny, wreszcie ścieżkom uwalniania się od pamięci, odpamiętywania i niepamiętania. Pamięć w przestrzeni domu, który przestał być domem, a został zinstytucjonalizowany (jak dom-muzeum) bądź uspołeczniony (jak pałac-pegeer) zmienia swoją charakterystykę na poziomie ontologicznym. Ale nie unieważnia swojej przeszłości. Domy-muzea, zorganizowane wokół eksponatów, prowokują pytania o sprawczość rzeczy i rolę instytucji w wytwarzaniu pamięci. Pałace-pegeery, będące wypadkową socjalistycznej rewolucji, skłaniają do refleksji nad alternatywnymi, oddolnymi skryptami korzystania z pałacu. SPIS TREŚCI: Edytorial: Skale lokalności / Michał Krzykawski ; Lokalność, terytorium i cień biografii. O projekcie NEST / Michał Krzykawski ; Przez negantropologię do obywatelskiej rewolucji w lokalnościach / Michał Krzykawski ; Lokalność a technika. Kiedy różnice mają znaczenie / Paolo Vignola ; Już tu. Lokalność przed i ponad uprzestrzennieniem / Sara Baranzoni ; Przychodzi żółw do lokalności / Anna Cieplak ; Lokalność lub wyłanianie się idiomu / Noel Fitzpatrick ; Potułki dzielnią / Weronika Gogola ; Praca w Hucie Katowice. Próba antropologii na rzecz zmiany / Jessica Kufa, Agnieszka Karpiel ; Strategie kulturowe i wspólnotowe wobec ekstraktywistycznego przemysłu krewetkowego na wyspie Puná w Ekwadorze / Luis Páez von Lippke, Pablo Vargas Hidalgo ; Skale lokalności / Diana Lelonek ; Aktywizm dający przyjemność: działanie na zasadzie wspólnej zgody, lokalne zakorzenienie i oddolne polityki integracyjne / Waldemar Rapior ; Finansjeryzacja lokalności i kulturowe spojrzenie na pieniądz finansowy / Michał Górka ; Co to jest chaosmotechnika? / Radek Przedpełski ; Roślinne dusze miejsc. O genius loci w kontekście critical plant studies / Joanna Soćko ; Luzowanie ontologii. O wytwarzaniu więcej-niż-ludzkich lokalności na Górnym Śląsku / Konrad Kopel, Adam Pisarek ; Ekopareneza. Rozpoznania wstępne / Dagmara Tomczyk ; Edytorial: Muzea potencjalne / Justyna Szklarczyk, Sara Herczyńska ; Paradoks Kasztanki. Fantazmatyczne eksponaty w domach-muzeach / Sara Herczyńska ; Mikrogesty i historie potencjalne. Pałac-pegeer w Bęsi / Justyna Szklarczyk ; Krew i kamienie. Potencjalne eksponaty Muzeum Ziemi PAN / Marta Cwalina ; „Dlaczego dziewczynka i dlaczego musi przeżyć?” Prace domowe z patriarchatu / Agata Araszkiewicz ; Coś na deser / Ivan Davydenko ; Biogramy – 2/2024.
Nr 2 (155) / 2010. APOSTAZJA. SPIS TREŚCI: Artysta wizytujący / Leszek Knaflewski ; Rozstać się na poziomie / z Pawłem Glińskim i Jarosławem Mielewczykiem rozmawiają Emilia Kledzik i Joanna Roszak ; Kto się boi Richarda Dawkinsa? / Justyna Zimna ; Apostazja, szansa polskiego katolicyzmu / ze Stanisławem Obirkiem rozmawiają Michał Larek i Marek Wasilewski ; Katolicy, apostaci i poeci. Komentarz do tekstów Stanisława Obirka / Michał Larek ; Kościół nie jest zbiorem indywidualistów / z Jackiem Prusakiem (SJ) rozmawiają Michał Larek i Marek Wasilewski ; Apostazja Jana Pawła II / Jan Kowalski ; Wstrętna prostytucja duszy. O apostazji Stanisława Przybyszewskiego / Kazimierz Piotrowski ; Chrzest i śmierć. Fragmentarium nieteologiczne / Zbigniew Mikołejko ; Wschód od zachodu. Sytuacja po wszystkim. Ludzie bazowi. Światowidz / Krzysztof Siwczyk ; Skandal asymetrii / Bronisław Świderski ; Ucieczka z historii / z Maciejem Parowskim rozmawia Wojciech Szyda ; Gdybym był Eskimosem... / z Wojciechem Bąkowskim rozmawia Marek Wasilewski ; W Kiejkutach, czyli nigdzie. Allan Sekula „Polonia i inne opowieści” / Violetta Sajkiewicz ; Ucieczka z Wyspy Diabła. Hubert Czerepok „Conspiratorium” / Marek Wasilewski ; Przyszłość teraz. FUTURITY NOW!, transmediale.10. / Piotr Tkacz ; 5. urodziny Galerii Pies / Magdalena Komborska ; Być - jak w Koloseum. Eric Coble „Trup” / Andrzej Górny ; Getto w twierdzy Europa. Goran Vojnović „Czefurzy raus!” / Waldemar Kuligowski ; Desant na miasto. Roland Barthes „Stopień zero pisania oraz Nowe eseje krytyczne” / Adam Adamczyk ; Widowisko pisania. Miron Białoszewski „Chamowo. Utwory zebrane”, tom 11 / Ryszard K. Przybylski ; W ciemną mą Austrię. Notatki z zaburzeń. Thomas Bernhard „Zaburzenie” / Kinga Piotrowiak ; Technologia jako źródło metafor. Douwe Draaisma „Machina metafor. Historia pamięci” / Michał Larek ; Czterdzieści jeden solistek i trio profesjonalistek. „Solistki. Antologia poezji kobiet (1989–2009)” / Elżbieta Winiecka ; Spłacanie trybutu żywiołom... Kamil Sipowicz „Pieśni solarne” / Kapsyda Kobro ; Żar literatury. Vladimir Nabokov „Ada albo Żar. Kronika rodzinna” / Agata Wdowik ; Lewis Reaktywacja. Clive Staples Levis „Trylogia kosmiczna – Z milczącej planety, Perelandra, Ta straszna siła” / Krzysztof Głuch ; Wehikuł dźwięku. Brahms: Symphonie Nr 3, Monteverdi Choir, Orchestre Revolutionnaire et Romantique, John Eliot Gardiner / Adam Adamczyk ; Ewolucja brzmienia. Johann Sebastian Bach: Magnificat D-dur BWV 243, Messe BWV 235, Fuge über das Magnificat BWV 733, Preludium & Fuge BWV 54; DVD „Magnificat”, Pierre-Hubert Martin (reż.) / Tomasz Zarębski ; Światło i mrok. Johann Sebastian Bach. Toccata, Lyon Berben (organ & harpsichord) / Jerzy Wiśniewski ; Między pismami. Wiosenny realizm liryczny / Łukasz Grodziński ; Podręcznik do leżenia. Kurt Tucholsky śpiewa i tańczy / Edward Pasewicz ; Cover story. Odejście / Agata Araszkiewicz.
Nr 4 (151) / 2009. BERLIN MIĘDZYNARODOWY. SPIS TREŚCI: Afterparty / Dominik Lejman ; Jak obalaliśmy berliński Mur / Joanna Mieszko-Wiórkiewicz ; Pochwała realizmu / Adam Adamczyk ; Spiegelsaal /Piotr Kurka ; Amerykanie w Berlinie / Agata Lisiak ; Minarety nad Berlinem / Anna Krenz ; Taksonomia berlińskiej imigracji / Agata Lisiak ; Izraelczyk, Niemiec i Palestyńczyk wchodzą do teatru… / Gal Beckerman ; Kissing Berlin / Agata Rogoś ; Mamy alergie na słowo „polska” / z Moniką Branicką i Asią Żak rozmawia Marek Wasilewski ; Galeria Zero / z Anną Krenz i Jackiem Slaskim rozmawia Marek Wasilewski ; Króliki doświadczalne reżimu / Justyna Knieć ; Scheitern, czyli sztuka klęski zjednoczenia nie zna granic / Lothar Quinkenstein ; Kobaltowy błękit [w:] Spielzone / Tanja Dückers ; Przykazania. Kawiarnia Oren. Horny [w:] Easy Deutschland / Norbert Müller ; U kresu. Droga w dół [w:] Schornstein / Jan Faktor ; Erotyczna ochota na trzecią osobę / z Jerzym Pilchem rozmawiają Jerzy Borowczyk i Michał Larek ; Miejskie autobusy. Sublokator. Wyspy korzenne / Marcin Jurzysta ; Vaya con dios. Starszy odprawiacz pociągów. List. fetysz. Ridge Forester odbiera poród Brooke Logan Forester / Magdalena Gałkowska ; Podręcznik do leżenia. Scherzo. Ziemlich schnell, Berlin lipiec 1944 / Edward Pasewicz ; Cover story. Utracona utopia: dlaczego Berlin? / Agata Araszkiewicz.
Nr 3 (144) / 2008. KRYMINALNY. SPIS TREŚCI: Rozpoczyna sie właśnie misterium przesłuchania... / z detektywem kryminalnym Maciejem Szubą rozmawiają Jerzy Borowczyk i Michał Larek ; "Wywiad z wampirem" - pitaval peerelowski dziś i wczoraj / Adam Adamczyk ; Trzy miłosci nekrofila. Uprowadzenie i zamordowanie Afrodyty. Pani kazała zabić pana. W szponach władcy piekieł / Kazimierz Brzezicki ; Damy i zbrodniarze / Ewa Kraskowska ; Już żadnych sentymentów. O powieściach Raymonda Chandlera / Jerzy Borowczyk ; Kłamstwo, kryminał, kobieta. O książkach Dashiella Hametta / Michał Larek ; Morderstwo Art Deco / Marek Wasilewski ; Diabeł tkwi w szczegółach / Justyna Knieć ; Róże cmentarne (fragment powieści) / Mariusz Czubaj, Marek Krajewski ; Fortuna i fatum. O poezji Andrzeja Sosnowskiego / Dariusz Sośnicki ; Rzeczywistość i przeżywanie / z Andrzejem Sosnowskim rozmawiają Jerzy Borowczyk i Michał Larek ; doktor caligari resetuje świat [kawałki]: ["otwarcie"], [ze środka], [nieco dalej], [bliżej końca], [trochę dalej], ["zamknięcie"] / Andrzej Sosnowski ; Brzeg. Na czarno / Adam Raczyński ; przestrzeń nazw, zdanie, wszystko jedno, d.o.m. / Robert T. Rutkowski ; z tomu tonic: trujka, ćmij się pleć, nanekepichu, tężnia / Mariusz Appel ; Kocham tramwaje / Piotr Jezierski ; Ulla / Hubert Klimko-Dobrzaniecki ; Bez cienia (When things cast no shadow, 5. Berlińskie Biennale Sztuki Współczesnej, Berlin 5.04-15.06.2008 / Agata Rogoś ; Sztuka z brzucha: Wojciech Bąkowski, Piotr Bosacki, Tomasz Mróż, Konrad Smoleński, Radek Szlaga, Magdalena Starska, BRZUCH, Stary Browar Słodownia, Poznań 22.02-9.03.2008 / Honza Zamojski ; Poetycko nakręcony Wrocław: Port Literacki, Wrocław 26-29.04.2008 / Małgorzata Ofman ; Podręcznik do leżenia. Trochę trupa / Edward Pasewicz ; Cover story. Mistyfikacja i zbrodnia / Agata Araszkiewicz.
Nr 2 (205) / 2020. NOWE MATERIALIZMY (Bartosz Mroczkowski, Andrzej Marzec): Zbyt długo uznawaliśmy materię za bierną, nieożywioną, tępą i głuchą! Zbyt długo traktowaliśmy ją jako martwą – myśląc, że to człowiek powinien tchnąć w nią życie, nadać jej zewnętrzny i przede wszystkim pozamaterialny sens. Instrumentalizacja materialnych ciał przyczyniła się do powstania fantazji o podboju i konsumpcji, które doprowadziły do opowieści o niepewności życia pośród kapitalistycznych ruin. Tymczasem materia jest nie tylko żywa, posiada sprawczość i znaczenie, ale również sama wytwarza konkretne sensy. W tym numerze chcielibyśmy przyjrzeć się szeroko pojętym praktykom materialno-dyskursywnym oraz zjawisku nowego materializmu. Interesuje nas to, w jaki sposób usytuowane i ucieleśnione jest życie, wykraczające poza binarną opozycję tego, co organiczne i nieorganiczne oraz ożywione i nieożywione. Procesualny charakter tego, co cielesne, skłania nas do zastanowienia się nad tym, w jaki sposób materia staje się. REZONANS ROMANTYCZNY (Wojciech Hamerski): „Z drżenia ziemi czyż ludzie głąb nurtów docieką”? Wyraźne wzmożenie pozwalające zakurzonemu sloganowi wybrzmieć na nowo. Łagodne pobudzenie, za sprawą którego współczesny przedmiot – idea, myśl, forma – wprawiony zostaje w drganie o rozpoznawalnej częstotliwości. Ledwo uchwytny pogłos znajomej melodii. Tak działa rezonans romantyczny – ze zmiennym natężeniem, jawnie lub z ukrycia. Nam, Polakom, romantyzm dostarcza wzorca „spektakularnych rozczarowań nowoczesnością europejską” (Kuziak), ale i uniwersalnego języka buntu poddanego hiperboli w kulturze: od muzyki blackmetalowej po poezję smoleńską. Nam, Ziemianom, pozostawia w spadku wrażliwość na środowisko – każdy, kto ją podziela, doceni, „jak żywotne pozostały romantyczne niepokoje związane z edukacją, afektem i etyką” (Ottum). SPIS TREŚCI: Zniekształcona natura / Aleksandra Machaczka ; Bruno Schulz – „fotosynteza tekstowa”, znako-rośliny. Dekodowanie ukrytych porządków / Aleksandra Ubertowska ; Cyfrowe ciała obiektów cyfrowych / Jędrzej Maliński ; Nie-ludzkie widma – archiwum, pamięć oraz przetrwanie w epoce antropocenu / Andrzej Marzec ; Myślenie planetarne i nowa humanistyka / rozmowa Olgi Cielemęckiej z Cecylią Åsberg ; Śluzowce, ludzie i superorganizm / Maria Dębińska ; Motyw grzyba w literaturze i sztuce / Joanna Bednarek ; Park na betonie. Studium przypadku w perspektywie nowego materializmu Karen Barad / Agnieszka Szypulska ; Stąpanie po śladach – metafizyka ekotonu / Ewa Kępa ; Po południu. Przechadzka. Paczka. *** [Podgrzewam nikotynowy płyn] / Adam Raczyński ; Soreisai. Wokół tańczących krążą duchy / rozmowa Moniki Balińskiej z Jadwigą Rodowicz-Czechowską o polsko-japońskich "Dziadach" ; Dziady. Postscriptum / Maria Makaruk ; Mickiewicz i odwieczna klęska polskich liberałów / Michał Kuziak ; Ukryty rezonans aktantów, czyli o performansie elektrycznym w „promienistych” układach wiedzy wileńskich filomatów / Piotr Urbanowicz ; Błądzenie Chrisa Mccandlessa. Romantyzm, czytanie i edukacja środowiskowa / Lisa Ottum, tłumaczenie z języka angielskiego: Iwona Ostrowska ; Romantyczne inspiracje Kennetha White’a w dobie antropocenu / Dagmara Tomczyk ; Słowiański „nowy animizm”. Wokół badań terenowych polskiego romantyzmu / Anna Filipowicz ; „Znam tylko wolność pomiędzy dobrem a złem” – o podmiocie blackmetalowym jako romantycznym buntowniku / Kamil Barski ; Poeta – strażnik narodowego mitu. Romantyczny wiktymizm poezji smoleńskiej / Katarzyna Czech ; Paul Butterfield: transkulturowy innowator muzyki „popularnej” / Andrzej Dorobek ; Neomesjanizm, czyli rozpacz i semantyka / Jędrzej Krystek ; Ścieżki dostępu. Rozważania wokół Cyfrowej bazy danych form, obrazów i projektów Andrzeja Wielgosza / Ewa Wójtowicz ; O nowych społecznościach i hałdzie jak piramida Cheopsa, czyli dlaczego „dobro wspólne” to już za mało / Anna Cieplak ; Kobieca przyjemność / Agata Araszkiewicz ; Pamiętaj o swojej przyszłości! / Anna Pamuła.
Nr 3 (222) / 2024. Historia dźwiękowa (Filip Szałasek): Historia, jeden z ostatnich bastionów „starej” humanistyki, opiera się na konkrecie materialnych źródeł. Badania dźwiękowe przeciwnie – postulują skupienie na tym, co efemeryczne albo zgoła bezprzedmiotowe. Relacja, która wygląda na karkołomny mezalians, okazuje się jednak przestrzenią pomostową, gdzie na równych prawach, w partnerskim przemieszaniu, funkcjonują badania gabinetowe i art-based studies, badania uczestniczące i indywidualny aktywizm pamięciowy. Podzielam odczucie Jamesa Mansella, że historia dźwiękowa to raczej impuls do niż etykieta dla. Intencją prezentowanego wyboru było więc stworzenie okazji do prześledzenia rozmaitych praktyk metodologicznych; nie tyle ułożenie readera, ile raczej prezentacja autorskich idiomów. Wachlarz postaw wobec dziedzictwa akustycznego i historycznych albo ginących słuchokręgów dowodzi, że nie mamy w ich wypadku do czynienia z „artefaktami”, lecz z procesualnymi formami upamiętnień, które aktywizują pamięć, także tę międzypokoleniową, i akcentują afektywny wymiar wiedzy o przeszłości. Nagrania, „zamiast czynić brak słyszalnym, dobyć to, co zostało utracone, »reprezentują« brak sam w sobie” (Iain Foreman). Źródła dźwiękowe ustanawiają jednak także historyczność danych miejsc, bytów i sytuacji, uznając audiosferę, którą współtworzyły, za wartą udokumentowania. Z niepokojącą siłą nasuwa się z jednej strony skojarzenie owej chęci i możliwości rejestrowania (recordability) z podsuwaną przez Judith Butler zdolnością, ale też zdatnością do żałoby (grievability). Z drugiej jednak strony w wypadku aural history mamy bez wątpienia do czynienia z historią ratowniczą, której celem jest integracja. Jeszcze jednym dodatkiem są dobrane przeze mnie głosy czy też komentarze, które wzmacniają albo cieniują wymowę poszczególnych artykułów, sygnalizując jednocześnie obecność tropów dźwiękowych w źródłach pomijanych lub marginalizowanych – od archeoakustyki, przez strategie przetrwania „na słuch”, po szczególne ujęcia ciszy w literaturze myśliwskiej. SPIS TREŚCI: Edytorial: Historia dźwiękowa (aural history) / Filip Szałasek ; Historia i antropologia zmysłów / Alain Corbin ; Zamrożone słowa (wybór z François Rabelais’go) ; Akustemologia historyczna: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość / James G. Mansell ; Głośniej albo… (wybór z Giorgio Biagio i Tadeusza Peipera) ; „Głośnik” – preradiofoniczna historia słowa w polszczyźnie / Antoni Michnik ; Będzie zabawa (wybór z Luigi Russolo) ; „Na o–bi–ad!”: słuchanie warszawskiej trąbizupki, czyli kuchni ruchomej (1901–1904), jako sygnału oraz praktyki akustemologicznej ludowej społeczności Warszawy / Marta Michalska ; Dźwiękowe emanacje oporu i strategie przetrwania w Litzmannstadt Ghetto / Bartosz Nowicki ; Strategia przetrwania (wybór z Zofii Posmysz) ; Dziedzictwo akustyczne nekrocenu w pieśni godowej reliktowca małego / Filip Szałasek ; Pasywna akustyka. Słuchanie na morzu / Agata Dyczko ; Tylko małokalibrowy sztucerek (wybór z Włodzimierza Korsaka) ; Sny, kazania i Modern Talking. O słuchaniu prywatnych taśm z lat 80. i 90. / Marcin Barski ; Piosenki w obozie. KL Plaszow i możliwość pomnika dźwiękowego / Roma Sendyka ; O muzycznych aspektach pracy nad Pomnikiem Dźwiękowym KL Plaszow / Michał Libera ; Przemilczenia / Natalia Glinka-Hebel ; Przeciw „anoreksji pragnienia”. Kilka uwag o „Pochwale ryzyka” Anne Dufourmantelle / Maciej Duda ; Wywlekanie na wierzch brzydkich uczuć i zdradliwość obietnicy szczęścia / Patryk Ciesielczyk ; Dźwięki Torfowisk Orawsko-Nowotarskich / Maciej Wirmański ; Szczeliny wiejskiego pożądania – queerowa widmowość: wiśnie i mech / Anna Aderek ; Nie (tylko) ludzkie – w stronę nowego paradygmatu? / Jacek Wachowski ; Legenda Amy Winhouse a kulturowa zasada uciszania kobiet / Agata Araszkiewicz ; Dajcie znaka / Ivan Davydenko.
Czas. 38
